از فلان نقطه دور است و به فلان نقطه نزدیک است، در بالای فلان شیء و در کنار فلان شیء دیگر است و به همین جهت او خود، هم فوق دارد و هم تحت، و هم شرق و هم غرب، و هم جنوب و هم شمال.

اکنون میبینیم داشتن این جهات ششگانه که لازمه متحیز بودن جزء لا یتجزّی است خود مستلزم جزء داشتن آن است، زیرا معنی این که فلان چیز فوق فلان شیء است این است که در فلان طرف آن [شیء] قرار دارد و معنی اینکه فلان چیز دیگر تحت آن شیء است این است که در طرف دیگر او قرار دارد، همچنین سایر جهات، و این فرع بر آن است که آن شیء دارای طرفهای متعدّد باشد؛ و امّا اگر او چند طرف نداشته باشد امکان ندارد که چیزی در فوق او و چیز دیگر در تحت او و چیزی در شرق یا غرب یا شمال یا جنوب او واقع شود.

این مطالب را با بیان دیگر میشود ادا کرد. فرض میکنیم جزئی را که در فضا قرار گرفته است. یک خطّ جوهری و یا رأس مخروطی را از بالا، و خطّ جوهری و یا رأس مخروطی دیگر را از طرف پایین به سوی وی به حرکت در میآوریم. این دو خط و یا این دو مخروط طبعا در محلّ جزء با یکدیگر تلاقی میکنند. یا این است که هر کدام از اینها با طرفی از جزء تلاقی میکند و خود جزء در وسط قرار میگیرد، پس آن جزء دو طرف دارد و متجزّی است، و یا این که هر دو خط یا هر دو مخروط در یک نقطه تلاقی میکنند یعنی جزء مفروض به هیچ وجه مانع تلاقی آنها نمیشود، پس وجود و عدم چنین جوهری علی السّویه است زیرا به فرض این که او هم نبود چنین تلاقیای حاصل میشد و علیهذا اگر هزارها و بلکه غیر متناهی جزء نیز در میان باشد باز باید دو خطّ مزبور یا دو مخروط مزبور با یکدیگر تلاقی کنند زیرا هر جزء از لحاظ تلاقی با آن خط یا مخروط حکم خط و مخروط را دارد یعنی هیچ جزء مانع تلاقی او نیست، پس لازم میآید که با وجود هزارها بلکه غیر متناهی جزء، دو خط یا دو مخروط مزبور تلاقی نمایند و با این وضع چگونه ممکن است این ذرّات، حجم جسم را به وجود آورند و مانع تلاقی اجسام گردند.