است که اساساً دو سطحی وجود ندارد، ظاهر و باطن دایره یک چیز است، میگوییم در این صورت لازم میآید که اگر یک دایره دیگر را بر این دایره محیط قرار دهیم محیط و محاط مساوی یکدیگر باشند، زیرا همواره سطح مقعّر محیط با سطح محدّب محاط مساوی است و اگر سطح محدّب محاط با سطح مقعّر خودش مساوی باشد و یا یکی باشند لازم میآید که سطح مقعّر محیط با سطح مقعّر محاط مساوی باشد و از طرف دیگر چون دایره محیط نیز از اجزای لا یتجزّی تشکیل شده است سطح مقعّر خودش با سطح محدّب خودش متساوی است، پس لازم میآید که سطح محدّب محیط و سطح مقعّر محاط مساوی باشند، پس لازم میآید که اگر میلیاردها دایره را که همه از یک سلسله خطوط جوهری (خطوط مؤلّف از اجزاء لا یتجزّی) تشکیل شدهاند محیط بر یکدیگر قرار دهیم یا اساساً هیچ حجمی علاوه بر حجم دایره اوّل به وجود نیاورند و تداخل کنند و محیط و محاطی در کار نباشد، و یا در عین این که از احاطه دایرهها بر یکدیگر فی المثل دایرهای به اندازه معدّل النّهار (دایرهای که فلک الافلاک را به دو قسمت متساوی شرقی و غربی تنصیف میکند) به وجود میآید سطح آن دایره مساوی است با مقدار کوچکترین دایرهای که در داخلش فرض شده است.

از جمله دلیلهایی که نظریه جزء را مطلقا باطل میکند

محاذاتهای این اجزاء با جهات ششگانه است، پس اعتماد کن.

شرح: یکی از ادلّهای که بر ردّ نظریه جزء لا یتجزّی اقامه شده این است که هر جزء خواه ناخواه با جهات ششگانه محاذات دارد، و محاذات مستلزم تجزّی است، پس جزء لا یتجزّی نمیتواند وجود داشته باشد.

توضیح این که قبلًا گفتیم اجزاء لا یتجزّی به حکم این که فراهم کننده پیکره جسم میباشند و هر جزئی در نقطهای از جسم قرار دارد قابل اشاره حسّیه میباشند، به عبارت دیگر ذی وضع و متحیزند؛ یعنی هر جزء، حیزی و قسمتی از مکان را اشغال کرده است، علیهذا نسبت وضعی دارد با اشیاء دیگر، یعنی دربارهاش صدق میکند که