گسسته میگردند به این ترتیب که اجزائی که روی دایره ده سانتیمتری قرار دارند صبر میکنند که اجزاء دایره صد سانتیمتری به مقدار نه جزء حرکت کنند و هنگامی که از جزء نهم به جزء دهم عبور میکنند اینها تکانی به قدر یک جزء به خود میدهند. این، هم خلاف محسوس است، زیرا باید حرکت اجزاء دایره کوچکتر که در نه دهم زمان ساکن است و فقط در یک دهم زمان متحرّک است ابدا احساس نشود و آنها ساکن دیده شوند، و هم خلاف عقل سلیم است، زیرا وقتی که نیرویی بر جسمی وارد میشود دلیل ندارد که حرکات ذرّات به آن شکل و نظم که شبیه حرکات ارادی است صورت گیرد.

و امّا اگر فرض کنیم که در لحظهای که اجزای دایره بزرگتر به قدر یک جزء طی مسافت کردهاند اجزای دایره کوچکتر نیز متحرّک بوده و ساکن نبودهاند، در این صورت مقدار حرکت- یعنی مسافت طی شده- اجزای دایره کوچکتر یا برابر است با مقدار حرکت اجزای دایره بزرگتر و یا کمتر است [1]؛ اگر برابر است، لازم میآید که دو حرکت مساوی از لحاظ سرعت دو مسافت مختلف را طی کنند یعنی لازم میآید دو جزء با سرعت واحد در یک زمان حرکت کنند و در عین حال یکی مسافت ده سانتیمتر و دیگری مسافت صد سانتیمتر را طی کند و این محال است؛ و اگر فرض کنیم [مقدار] حرکت اجزای دایره کوچکتر کمتر است یعنی مسافت کمتری را طی کرده است، لازم میآید تجزّی آن اجزاء، زیرا لازم میآید که مثلًا در مدّتی که اجزای دایره بزرگتر هر کدام به اندازه یک جزء طی مسافت کردهاند اجزای دایره کوچکتر هر کدام به قدر یک دهم جزء طی مسافت کرده باشند، پس اجزای مفروضه دارای مقدار و بعد هستند و نصف و ثلث و ربع و عشر دارند و این خلاف مدّعای متکلّمین است.

خلاصه برهان این است که بنا بر ترکب جسم از اجزاء لا یتجزّی لازم میآید در حین حرکت جسم به دور خود: یا گسستن و پیوستن بی منطق اجزاء، و یا عدم تساوی مسافت دو حرکت متساوی السّرعة متساوی المدّة، و یا نقیض مدّعا یعنی تجزّی اجزا، و همه این شقوق محال است، پس اصل مدّعا محال است.