4. اسامی هیولی به اختلاف اعتبارات

5. ابطال جزء لا یتجزّی

6. تناهی ابعاد (این بحث همچنانکه خود مؤلّف اعتراف میکند طبق قاعده باید در فریده دوم و یا سوم که هر دو مربوط است به لواحق جسم طبیعی ذکر شود نه در این فریده، ولی به علّت نیازمندی مباحث «هیولی و صورت» به این بحث، در اینجا آورده شده است.)

7. صورت در این جهان از هیولی منفک نمیشود.

8. هیولی از صورت عریان نمیگردد.

9. نوع احتیاج هر یک از هیولی و صورت به یکدیگر

10. صور نوعیه

قبلًا گفتیم که حکما یک مبحث بالخصوص را «سماع طبیعی» مینامند و آن را در مقابل مباحث فلکیات، عنصریات، نفس قرار میدهند. اوّلا باید بدانیم به چه جهت این نام را روی این مباحث نهادهاند؟ ثانیا چرا این قسمت را از عنصریات و هم از فلکیات مجزّا نمودهاند؟

امّا علّت اینکه این مباحث «سماع طبیعی» نامیده میشوند این است که سنّت بر این جاری بوده که در طبیعیات قبل از همه مباحث، این مباحث آورده شود و به همین جهت اوّلین مبحثی از طبیعیات که به گوش دانشجو میخورد این مباحث است، لهذا «سماع طبیعی» یعنی «اوّل ما یسمع من الطّبیعیات» نامیده شده است، همچنانکه گاهی این قسمت را «السمع الکیان» نیز مینامند که عینا همین مفهوم و معنی را دارد.

امّا علّت اینکه این مباحث حساب جداگانهای پیدا کرده و در واقع فنّ مستقلّی نسبت به همه مباحث طبیعیات شمرده شده است این است که آنچه در این قسمت بحث میشود نه از مختصّات عنصریات است و نه از مختصّات فلکیات، و در عنصریات نه اختصاص به جماد دارد و نه به نبات و نه به حیوان و نه به انسان، بلکه مسائلی است مربوط به مطلق اجسام. این مباحث در حقیقت «امور عامّه» طبیعیات است و اگر این مباحث بجای «سماع طبیعی»، «امور عامّه طبیعی» و یا «کلّیات طبیعی» نامیده میشد بسی مناسبتر بود.

مسائل «سماع طبیعی» که از آنها یاد کردیم قطعا علم و فنّ مستقلّی است و در هیچیک از فنون مربوط به فلکیات و عنصریات داخل نیست، و اتّفاقا تمام و یا غالب