فلسفه علمی

یک عدّه از دانشمندان جدید یکباره هر سبک و روشی را غیر از سبک و روش تجربی مردود شمردند و از این رو آن قسمت از علوم را که از دسترس تجربه خارج بود و هنوز تحت عنوان «فلسفه» باقی بود بی اعتبار دانستند. از نظر این دسته هر چه هست علم است، فلسفه وجود ندارد.

ولی بدیهی است که قناعت کردن به فراوردههای علوم طبعا بسیاری از پرسشهای اندیشه بشری را بلا جواب میگذارد.

از این رو برخی دانشمندان به فکر تدوین و تأسیس فلسفهای افتادند که از طرفی متّکی به علوم باشد و از طرف دیگر پاسخگوی آن سلسله سؤالات کلّی و عمومی باشد که بشر پاسخ آنها را از فلسفه میخواهد. این عدّه معتقد شدند که ممکن است از مجموع مسائلی که در علوم مختلف اثبات میشود یک سلسله قاعدههای کلّی و عمومی استنباط نمود که از قلمرو هر یک از علوم، وسیعتر و عمومیتر باشد و به این ترتیب «فلسفه» ای به وجود آورد «علمی»، یعنی از طرفی رنگ فلسفه دارد زیرا مانند فلسفه الهی و علم اعلی کلّی و عمومی است و از طرف دیگر علمی است زیرا متّکی به مسائل اثبات شده علوم است [1].

هربرت اسپنسر [2] انگلیسی فیلسوف معروف قرن نوزدهم از این کسان است [3].

برخی دیگر فلسفه را مساوی فرضیه دانستند و هر فرضیه مادامی که ثبوت علمی نیافته است و تجربه آن را تأیید نکرده و در حدّ فرضیه است «فلسفه» است و همینکه عمل و آزمایش آن را تأیید کرد «علم» است [4].

برخی دیگر فلسفه را محدود کردند به آن چیزها که در قدیم به آنها «علوم عملی» میگفتند، یعنی علم چگونه زیستن. همینها گفتند: «علم دانستن است و فلسفه حکمت و خردمندی است» [5].

حقیقت این است که آنچه به نام «فلسفه علمی» نامیده شده است نه میتواند

(4 و 5). مقدّمه تاریخ فلسفه ویل دورانت.