امور عامّه

گفتیم که قسمت عمده علم الهی را «امور عامّه» تشکیل میدهد و همین قسمت است که پایه و مبنای قسمت دوم یعنی «الهیات بالمعنی الاخصّ» است. اکنون ببینیم «امور عامّه» چیست؟

البتّه تحقیق در «امور عامّه» و این که اینها چگونه معانی و مفاهیمی هستند و این که [یک] سلسله معانی بسیطند نه مرکب، بدیهی هستند نه نظری، معقولاند نه محسوس، معقول ثانویاند نه معقول اوّلی، کلّی هستند نه جزئی [1] و این که تعریف «امور عامّه» چیست، مسائلی است که در خود «امور عامّه» باید آنها را بررسی کرد.

ما در اینجا به مناسبت بحث فقط یک جهت را مورد نظر قرار میدهیم و آن عموم و شمول آنهاست، یعنی عدم اختصاص آنها به مقوله خاص یا جنس خاص و یا نوع خاص، و به همین جهت «امور عامّه» نامیده میشوند.

توضیح این که صفات و احکامی که ما به اشیاء نسبت میدهیم و برای آنها اثبات میکنیم بر دو قسم است:

1. صفات خاصّه؛ یعنی صفاتی که آن اشیاء از این جهت متصّف به آنها هستند که دارای تعین خاص و تعریف خاص میباشند. مثلًا صفت استقامت و انحناء برای خط، و حرکت و سکون برای جسم، از این جهت ثابت است که خط کمیت اتّصالی جسمانی است و جسم، جوهر قابل ابعاد سه گانه است. به عبارت دیگر در درجه اوّل و رتبه اوّل، خط حالت کمّیت اتّصالی را دارد و به موجب این که کمّیت اتّصالی جسمانی است مستقیم یا منحنی است. بنابراین موجودی که از جنس «کمّ» نیست (مثلًا از جنس کیف است) و یا کمّ متّصل نیست (کمّ منفصل است) و یا کمّ متّصل جسمانی نیست (مثلًا از نوع زمان است) نه مستقیم است و نه منحنی، زیرا موضوع این صفات در او موجود نیست. همچنین است حرارت و برودت و یا حرکت و سکون برای جسم.

2. صفات عامّه؛ یعنی صفاتی که اشیاء از آن جهت که موجودند آن صفات را دارا هستند. در مورد این صفات، تعین خاص و تعریف خاص شرط نیست، هر