از مادّیت است، بلکه به این معنی است که همه آنها بحث درباره حقایقی است که آن حقایق، [هم] به حسب وجود خارجی و هم به حسب حد و مفهوم، مخلوط و مشروط و نیازمند به مادیات نیست و فقط بخشی از آن درباره حقایق مبرا و منزه از مادیت بحث میکند.

گذشته از تسمیه و وجه تسمیهها به هر حال معلوم شد: موضوع آن علمی که به نام «فلسفه اولی» و یا «علم الهی» و یا هر نام دیگر خوانده میشود «موجود بما هو موجود» است. در این علم منحصرا درباره خدا بحث نمیشود، بلکه بخشی از این علم درباره اثبات وجود خداست، و این که برخی گمان کردهاند [فرض قبول] این علم مساوی است با «فرض قبول وجود خداوند» و فرض قبول وجود خداوند نیز مساوی است با «فرض قبول این علم» صد در صد غلط است.

ممکن است کسانی این علم را به عنوان یک علم قبول داشته باشند ولی در مسأله اثبات وجود خدا جانب منفی را بگیرند، و هم ممکن است کسانی وجود خداوند را قبول داشته باشند اما این علم را به عنوان یک علم معتبر، منکر باشند.

عدم درک صحیح معنای لفظ «متافیزیک» و وجه تسمیه آن، منشأ یک اشتباه جدّی برای افراد زیادی از مترجمان و مفکران اروپایی گردیده است. آنها وقتی که به نام قدیمی این علم یعنی «متافیزیک» برخوردند و پنداشتند که واقعا معنی این کلمه «ماوراء الطبیعه» است و لهذا این علم را علم مجرّدات و بحث در آن را بحث درباره اموری که خارج از طبیعت وجود دارند تلقّی کردند از این رو انکار خدا و مجرّدات را مساوی با انکار این علم، و انکار این علم را مساوی با انکار خدا دانستند.

مطلب دیگری که در این اشتباه تأثیر داشته است این است که برخی گمان کردهاند که موضوع این علم موجود مطلق یعنی نامحدود، یعنی خداست، و حال آنکه موضوع این علم «مطلق موجود» است نه «موجود مطلق»؛ یعنی در این علم بحث درباره موجود است از آن جهت که موجود است نه از آن جهت که موجود خاصّ است، یعنی نه از آن جهت که مادّی است یا مجرّد، جوهر است یا عرض، متغیر است یا ثابت، و نه از هیچ جهت خاصّ دیگر؛ موجودات از آن جهت که موجودند احکام و آثار و تقسیماتی دارند که قابل بررسی است و هیچ لزومی ندارد که ما برای بررسی آن احکام و آثار و تقسیمات قبلًا اصول الهی یا مادی را پذیرفته باشیم.