به حسب مصداق و وجود خارجی بینیاز باشد، عقلا متصوّر نیست.

از این روی مجموع اموری که در علوم نظری از آنها بحث میشود یا مادّی محضاند، یعنی مصداقا و مفهوما مشروط به ماده هستند، اینها را «طبیعیات» مینامیم؛ [یا ذهنا غیر مشروط به ماده هستند اما خارجا مشروط به ماده میباشند، اینها را «ریاضیات» مینامیم]؛ و یا این که ذهنا و خارجا (یعنی مفهوما و مصداقا) بینیاز و غیر مشروط به ماده هستند، آنها را «الهیات» مینامیم.

از نظر این فلاسفه، «الهی» نامیده شدن فلسفه اولی معنی و اصطلاح خاصّی است غیر از معنی و اصطلاحی که مباحث خاصّ مربوط به خدا و صفات خدا بر طبق آن، «الهیات» نامیده میشوند. لفظ «الهیات» در این دو مورد به اشتراک لفظی اطلاق میشود و لهذا میگویند الهیات به معنی اعم و الهیات به معنی اخص. بدیهی است که اطلاق یک لفظ به دو معنی که یکی از دیگری اعم باشد جز به اشتراک لفظی نخواهد بود. اطلاق لفظ «الهیات» به مباحث الهیات بالمعنی الاخص وجه روشنی دارد:

مباحث این فن همه مربوط به خدا و صفات خدا و عقول و بالاخره امور مجرّد از ماده یعنی امور مبرّا و منزّه و به اصطلاح «بشرط لا» از ماده است.

اما اطلاق «الهیات» به مباحث فلسفه اولی به اعتبار دیگر است و آن این است که این امور، غیر مشروط یعنی «لا بشرط» از ماده است. احیانا اگر گفته شود که فلسفه اولی درباره امور «مجرّده» بحث میکند باز همین معنی مورد نظر است یعنی امور غیر مشروط به ماده نه امور مشروط به غیر مادی بودن. وجود این دو اصطلاح در کلمه «الهی» و هم در کلمه «مجرّد» نباید ما را به اشتباه بیاندازد.

پس بنا بر آنچه گفته شد الهیات بالمعنی الاعم را از آن جهت «الهیات» و یا «مجرّدات» و احیانا «ماوراء الطبیعه» مینامیم که حقایقی هستند مجرّد از ماده- به معنی غیر مشروط به ماده- و به عبارت دیگر حقایقی هستند «لا بشرط از مادّه»، هم در حد و مفهوم و هم در وجود و مصداق، از قبیل مفاهیم وجود و عدم، و وحدت و کثرت، و وجوب و امکان و امتناع، و حدوث و قدم، و علّت و معلول، و متناهی و نامتناهی و غیره ... ولی در میان اموری که در علم الهی درباره آنها بحث میشود پارهای حقایق هستند که این حقایق «بشرط لا» از ماده میباشند.

بنابراین از نظر حکمای اسلامی تمام فلسفه اولی بحث درباره حقایق مجرّده و ماوراء الطبیعی است ولی نه به معنای این که همه آنها بحث درباره حقایق مبرّا و منزّه