«استعداد»، امکان تکامل است نه امکان انعدام.

پس به طور کلّی هر چیزی استعداد «شدن» هر چیزی را ندارد، بلکه استعداد «شدن» یک شیء مخصوص را دارد. از آن طرف، حکما در محلّ خود اثبات کردهاند که هیچ چیزی ابتدا به ساکن ایجاد نمیگردد، بلکه مسبوق است به یک استعداد قبلی و به یک موضوعی که حامل این استعداد است [1] یعنی این استعداد صفت او و عرض اوست؛ و به عبارت دیگر همان طوری که در هر مادّهای استعداد «شدن» هر چیزی نیست، هر چیزی هم ممکن نیست که از هر مادّهای به وجود بیاید و یا بدون امکان و استعداد قبلی، و قهراً بدون مادّهای که حامل آن امکان و استعداد باشد، به وجود آید.

در همان مثالهایی که گفته شد، بوته گندم یا بوته جو و یا جوجه مرغ و یا بچه گنجشک که در این جهان به وجود میآیند قبلًا استعداد وجود اینها در طبیعت موجود بوده و یک چیز بالخصوص هم در طبیعت وجود داشته است که این استعداد، صفت و عارض آن شیء مخصوص بوده است. در مثالهای نامبرده آن شیء مخصوص عبارت است از دانه گندم و دانه جو و تخم مرغ و تخم گنجشک.

از مجموع آنچه گفته شد معلوم گشت که هر حادثی و هر پدیدهای باید یک حامل قوّه و استعدادی داشته باشد. نام آن حامل قوّه و استعداد، به اعتباری «مادّه» (یا عنصر) و به اعتباری دیگر «علّت مادّی» (یا علّت عنصری) است. این است معنی این مصراع که میگوید: «حامل قوّة لشیء عنصره» یعنی حامل قوّه شیء همان علّت مادّی و عنصری اوست.

4. علّت صوری :

آن چیزی که به آن چیز فعلیت معلول حاصل

میشود (یعنی او عین فعلیت معلول و مناط

تحقّق معلول است) او صورت آن شیء معلول

است و شیئیت معلول هم به اوست