نظری وجود ندارد.

چیزی که هست این است که میان نظر قدما و بعضی از فلاسفه جدید در ماهیت اشیاء و در آنچه ملاک و مناط حقیقت و نوعیت آنهاست اختلاف است، و همین اختلاف نظر سبب میشود که در تقسیم و توجیه ماهیت «شدنها» و تغییراتی که در عالم رخ میدهد نیز اختلاف نظر پیدا شود. از نظر قدما که بیشتر با دید فلسفی و عقلانی به جهان مینگرند هر موجود مبدأ اثر طبیعی (نه مصنوعی)، یک واحد واقعیت است. این واحد واقعیت، فعلیت واحد دارد و همه جنبههایش تابع و طفیلی آن فعلیت است، و آن فعلیت (که «صورت نوعیه» و یا «طبیعت» نامیده میشود) مبدأ فصل اخیر و ملاک حقیقت او بلکه تمام هویت اوست. معنی «استعداد» و «امکان استعدادی» از نظر قدما- که ماهیت و حقیقت اشیاء را وابسته به فعلیت خاصّی میدانند و سایر جنبهها را تابع و طفیلی آن فعلیت میشمارند- عبارت است از رابطهای خاص میان یک مرتبه از واحد واقعیت و مرتبه دیگر از آن، و به عبارت دیگر عبارت است از رابطهای خاص میان درجهای از فعلیت واحد و درجهای دیگر از آن.

از نظر قدما نقش ترکیبات مختلف مواد این است که مقدّمه پیدایش و ظهور یک فعلیت نو میشوند؛ آثار نو که ما آنها را آثار ترکیبات میدانیم آثار آن فعلیت نو است که این مرکب را وحدت داده است، و آن چیزی که ملاک حقیقت و نوعیت بوده و احیانا «صورت نوعیه» نامیده میشود فقط با عقل قابل اکتشاف و تصدیق است نه با احساس و آزمایش، و در قلمرو فلسفه قرار دارد نه در قلمرو علم.

امّا از نظر بعضی فلاسفه جدید هر موجود مبدأ اثر- که ما آن را به عنوان یک جماد یا گیاه یا حیوان و یا انسان میشناسیم- یک واحد واقعیت نیست، بلکه مجموعهای از واقعیات است که در همه کم و بیش یکسان است؛ یعنی ذرّات مادّه با یکدیگر ارتباط پیدا میکنند، ارتباطی که شبیه روابط اجزاء یک ماشین و یا یک کارخانه است، و به این وسیله ماهیات و انواع مختلف به وجود میآیند. از این جهت ترکیبات اشیاء شبیه مصنوعات بشری است که جز پیوند و اتّصال اجزاء چیزی دیگری وجود ندارد. همان طوری که در ساختمان ماشین جز اجزاء و قطعات سیم و آهن و فولاد و غیره چیز دیگری در کار نیست در هر مرکبی نیز چنین است، واقعیت آن مرکب را اجزائی مادّی که با هم ارتباط و اتّصال پیدا کردهاند تشکیل میدهد. استعدادی که هر چیز برای «شدن» دارد از نوع استعدادی است که مثلًا اجزاء ماشین برای ماشین