متکلّمین و حکما اختلاف نظر و تضادّ عقیده پیدا شده است و از آن جمله است در مسأله «حدوث و قدم».

متکلّمین معتقدند که حدوث منحصر است به حدوث زمانی و اگر چیزی قدیم زمانی بود دیگر نمیتواند حادث باشد و چون ذات قدیمی که هیچ نحو حدوثی در او راه نداشته باشد منحصر است به ذات خداوند، پس تنها ذات خداوند است که حدوث زمانی ندارد و غیر ذات خداوند یکتا هر چه هست حادث زمانی است. بنابر عقیده متکلّمین، مخلوقیت و معلولیت ملازم است با حدوث زمانی؛ یعنی اگر چیزی مخلوق و معلول بود ناگزیر باید حادث زمانی باشد. پس اگر چیزی حادث زمانی نبود آن شیء معلول شیء دیگر نیست یعنی ممکن الوجود نیست و واجب الوجود است. پس اگر به تعدّد قدیم قائل شویم در حقیقت به تعدّد واجب الوجود قائل شدهایم، و از آن طرف اگر وحدت واجب الوجود را اثبات کنیم در حقیقت ثابت کردهایم که بیش از یک ذات قدیم زمانی وجود ندارد؛ و به عبارت دیگر وجوب ذاتی و قدم زمانی ملازم یکدیگرند؛ یعنی اگر واجب الوجود بالذات یکی است قدیم زمانی هم یکی است و اگر قدیم زمانی بیش از یکی است پس واجب الوجود هم بیش از یکی است.

امّا حکما سخن متکلّمین را نپذیرفته و مدّعی هستند که حدوث منحصر به حدوث زمانی نیست. حکما میگویند چنین نیست که مخلوقیت و معلولیت و ممکن الوجود بودن ملازم با «حدوث زمانی»، و واجب الوجود بودن ملازم با «قدم زمانی» باشد، بلکه ممکن است موجودی مخلوق و معلول و ممکن الوجود بوده و در عین حال قدیم زمانی باشد و نیز ممکن است یک شیء، قدیم زمانی بوده و در عین حال یک نوع حدوث هم داشته باشد که ما آن را «حدوث ذاتی» مینامیم. و از اینجا بود که اصطلاح دیگری در مورد حدوث و قدم به وجود آمد. متکلّمین از حدوث و قدم فقط یک معنی درک میکردند و آن همان حدوث و قدم زمانی بود، امّا حکما به غیر از حدوث و قدم زمانی به نحوه دیگری از حدوث و قدم دست یافتند و آن را «حدوث و قدم ذاتی»