شده و ضمیمه گشته است.

امّا گاهی محمولی بر موضوعی حمل میشود به حمل صحیح و راستین بدون آنکه محمول، مرتبهای دیگر از وجود را اشغال کرده باشد و بدون آنکه در خارج، چیزی بر وجود موضوع علاوه شده باشد و به آن ضمیمه گشته باشد، بلکه ذات موضوع از آن جهت که ذات موضوع است استحقاق حمل آن محمول را دارد و به آن متّصف است؛ مثل اینکه میگوییم: «زید حادث است»، «خدا قدیم است»، «زید معلول است»، «عمرو بر زید مقدّم است». حدوث، قدم، معلولیت، تقدّم و امثال اینها در عین اینکه بر موضوعاتی حمل میشوند، اموری علاوه و ضمیمه بر ذات موضوعات و موصوفات خود نیستند، بلکه این ذهن ماست که با قدرت فعّاله شگفت انگیز خود، این معانی و مفاهیم را از حاقّ ذات اشیاء انتزاع میکند و بر آنها حمل مینماید، و اتّفاقا این مفاهیم و معانی انتزاعی، فطریترین و صادقترین معانی و مفاهیم ذهنی میباشند.

این معانی و مفاهیم که همیشه به صورت محمول و صفت بر اشیاء دیگر صدق میکنند ولی خود هرگز موضوع یک محمول (خواه «وجود» یا یک محمول دیگر) واقع نمیشوند حتّی درباره معدومات نیز صدق میکنند؛ یعنی لزومی ندارد که حتّی موصوف آنها وجود خارجی داشته باشد؛ مثل اینکه میگوییم: «سیمرغ ممکن الوجود است»، یا: «شریک الباری ممتنع الوجود است». بدیهی است که سیمرغ و شریک الباری خود معدوماند و در عین حال به صفت «امکان» یا «امتناع» متّصف میشوند و این خود یک دلیل قاطع است بر اعتباری بودن اینها، یعنی بر اینکه اینها در خارج به هیچ وجه مصداق حمل «موجود» واقع نمیشوند.

بعلاوه اگر خود این معانی و مفاهیم در خارج موجود باشند و مستحقّ حمل «موجود» باشند تسلسل لازم میآید و تسلسل محال است.

پس تحقّق خارجی این معانی و مفاهیم محال است [1].