دارد که اگر وجود پیدا بکند محمول برایش ثابت است [1].

اما قضایایی نیز در منطق مورد بحث قرار میگیرند که «وجود» در مفاد آنها به هیچ نحو دخالت داده نشده است، مثل قضایایی که در «تعریفات» به کار میبریم (حمل اوّلی)، مثلًا میگوییم: «انسان حیوان ناطق است» و یا قضایایی که لوازم ذات ماهیت را ذکر میکنند و ماهیت، آن لوازم را قطع نظر از وجود، و قبل الوجود داراست، مثل اینکه میگوییم: «انسان ممکن الوجود است» (هر چند ما در این گونه لوازم ماهیات، خدشهای داریم که در محلّ دیگر گفته شده است).

این دو قسم قضیهای که بیان گردید نه داخل در قضایای خارجیه است و نه در ذهنیه و نه در حقیقیه؛ و در عین اینکه این قضایا همگی صادق هستند ولی ما بازاء آنها وجود خارجی یا ذهنی نیست.

برای توضیح بیشتر مطالب گذشته میگوییم که گاهی گفته میشود «تمام حاضرین این کلاس دانشجو هستند» و در اینجا نظر به یک عده اشخاص معین است که این اشخاص معین دارای فلان صفت هستند، و گاهی گفته میشود که «انسان نوع است» و در اینجا مقصود این است که مفهوم انسان در ظرف ذهن متّصف به صفت نوعیت است، و گاهی گفته میشود که «25 مساوی 5 ضربدر 5 است» و یا در تعریف مثلّث گفته میشود که «شکلی است که بر او سه خط مستقیم احاطه کرده است» و گاهی گفته میشود «آدم دو سر امکان وجود دارد». در هر یک از این موارد، موضوع قضیه به نحو مخصوصی لحاظ شده است. در مثال اول مستقیما یک عده افراد در نظر گرفته شدهاند و گفته شده که این افراد مخصوص معین دارای فلان صفت هستند، و در مثال دوم گفته شده که فلان مفهوم در ظرف ذهن دارای فلان صفت است، و در مثال سوم گفته شده که فلان طبیعت این حیثیت و این شأنیت را بالفعل دارد که اگر موجود بشود دارای فلان خاصیت است، و در مثال چهارم گفته شده که حقیقت ذات مثلث این است و هیچ نظر به مرتبه تحقّق و واقعیت آن نداشتهایم، و در مثال پنجم گفته شده که این ماهیت همواره خاصیت امکان وجود را دارد و این خاصیت هم بالفعل بر او مترتّب