قرار داده میشود، که اگر چنین بود لازمهاش این بود که به اعتبار اینکه آن اشیاء موجود هستند بتوانیم بگوییم که مثلًا عدم زید موجود است، بلکه مقصود آن است که وجود سایر اشیاء مصداق عدم رابط یک شیء واقع میشوند.

پاسخ سؤال دوم

این مطلب که «تمایز وجودات به چیست؟» مطلب دقیقی است و البتّه مبتنی است بر «اصالت وجود» و «کثرت تشکیکی وجود». بر اساس این دو نظریه، وجودات از یکدیگر بالذات متمایزند و در عین حال یک نوع اشتراک و سنخیت بین آنها وجود دارد و از این مطلب این گونه تعبیر میشود که ما به الاشتراک وجودات عین ما به الامتیاز آنهاست. به هر حال آنچه مربوط به این سؤال است این است که تمایز وجودات عین ذوات آنهاست.

پاسخ سؤال سوم

در پاسخ این سؤال باید بدانیم که اوّلا این شعر را به دو نحو میتوان تفسیر و توجیه کرد:

1. یکی به همان نحو که در متن سؤال آمده است که بگوییم مقصود این است که عدم بما هو هو کثرتی ندارد و کثرتش به واسطه اضافات و لواحق است.

2. دیگر اینکه بگوییم مقصود این است که عدم دو حیثیت دارد: از یک حیث، عدم است و مصداق و ما بازائی ندارد که احتیاج به تمایز داشته باشد (حیثیت خارج)، و از یک حیث دیگر عدم، عدم نیست بلکه وجود است و از این حیث اعدام از یکدیگر متمایزند، چون در واقع وجوداتی هستند.

ثانیاً اگر شعر را به نحو دوم توجیه کنیم این سؤال اساساً مطرح نمیشود، و اگر آن گونه توجیه کنیم که در متن سؤال آمده است، در پاسخ میگوییم که صفت اوّل اختصاص به عدم ندارد و ماهیت نیز چنین است و بلکه حقیقت وجود هم چنین است (اگر مقصود از وجود را وجود بماهو هو و وجود مطلق صرف الوجود بگیریم) امّا صفت دوم اختصاص به عدم دارد و مطابق آنچه گفتیم که عدم به یک اعتبار، خارجیت دارد