خودی خود قطع نظر از انضمام ضمائم معنی ندارد که متکثّر باشد عدم هم در ذهن به اعتبار نسبتش به معانی و مفاهیم دیگر تکثّر پیدا میکند که در مقام تعبیر میگوییم: عدم زید، عدم عمرو، عدم سفیدی، عدم سیاهی و غیر آن.

پس معلوم شد که عدم از آن جنبه که عدم است واقعیت ندارد و واقعیتش از جنبه دیگری است که موجود است و تا شیء واقعیت نداشته باشد معنی ندارد که از شیء دیگر متمایز شود، و بعلاوه واقعیت داشتن شیء نیز شرط کافی برای تمایز نیست بلکه باید مناط کثرتی هم باشد یعنی باید غیریتی قابل تصوّر باشد تا تمایز تحقّق پیدا کند.

به عبارت دیگر: تمایز، فرع کثرت است و کثرت، فرع واقعیت داشتن و ملازم با غیریت است. پس هرگاه پای واقعیت و غیریت، هر دو در کار آمد پای تمایز هم در کار میآید و الّا اگر واقعیت نبود یا واقعیت بود اما غیریت و تکثّر نبود تمایز معنی ندارد.

واقعیت و غیریت به دو نحو ممکن است وقوع پیدا کند: یکی به این نحو که دو امر واقعیت دار هیچ وجه مشترکی با یکدیگر نداشته باشند؛ دیگر اینکه وجه مشترک داشته باشند اما قیودی اینها را از یکدیگر متمایز کند.

خلاصه مطلب اینکه «عدم در خارج»، یعنی مصداق عدم، واقعیتی ندارد و همین کافی است برای اینکه در خارج تمایزی هم در بین اعدام معنی نداشته باشد، زیرا چنانکه گفتیم تمایز، هم فرع وجود است و هم فرع کثرت و غیریت، و چیزی که واقعیت عینی ندارد نه وحدت دارد نه کثرت، نه تشابه دارد و نه تمایز؛ لکن عدم در ذهن واقعیت دارد و به واسطه اضافه به معانی و مفاهیم مختلف، کثرت پیدا میکند و لهذا عدمهای مختلف در ذهن محقّق میشود. پس اعدام فقط در ظرف ذهن از یکدیگر متمایز میشوند نه در ظرف خارج. این است که میگوییم:

در اینجا سه اشکال یا سه سؤال باقی میماند:

سؤال اوّل اینکه مطابق آنچه در ابتدای سخن گفتیم ادراک ما از اعدام به صورتی است که این اعدام را در خارج، از یکدیگر متمایز میکنیم؛ یعنی به حسب نظر ما، در خارج، عدم زید متمایز از عدم عمرو است و نه صرفا در ذهن. پس این نظریه چگونه با این سخن که گفته شد «اعدام فقط در ظرف ذهن از یکدیگر متمایز میشوند» وفق میدهد؟