که بین وجودات اشیاء، کثرت و مغایرتی قائل هستیم به نحوی که وجود هر چیزی را غیر از وجود چیز دیگر میدانیم و هر یک را از دیگری سلب میکنیم و مثلًا میگوییم: «وجود زید غیر از وجود عمرو است و وجود عمرو غیر از وجود زید است»، همچنین کثرت و مغایرتی بین اعدام اشیاء قائل هستیم به طوری که میگوییم: «عدم زید غیر از عدم عمرو است و عدم عمرو غیر از عدم زید است» و بالضروره چنین مییابیم که هر عدمی غیر از عدم دیگر است و لذا دو قضیه «زید معدوم است» و «عمرو معدوم است» برای ما دو معنی مختلف و متمایز دارد همان طور که دو قضیه «زید موجود است» و «عمر و موجود است» برای ما دو معنی مختلف دارد. اکنون که به تمایز بین اعدام و همچنین تمایز بین وجودات پی بردیم میخواهیم بدانیم منشأ تمایز اعدام چیست؟

شک نیست که هنگامی ما میتوانیم بحث از تمایز به میان آوریم که در واقع و نفس الامر، دو شیئیت وجود داشته باشد و گرنه لا شیء چیزی نیست که بتواند از یک شیء و یا فرضا از یک لا شیء، تمایز پیدا کند. مثلًا اگر من لباسی دارم و شما لباس دیگری دارید و یا من کتابی دارم و شما کتاب دیگری دارید در اینجا میتوانیم از فرق این دو لباس و یا این دو کتاب سخن بگوییم و یا اگر فرض کنیم به زید جایزهای داده شده است و به عمرو نیز جایزهای داده شده است میتوانیم از تشابه یا تمایز این دو جایزه سخن به میان آوریم؛ امّا اگر لباس و کتاب و جایزهای در میان نیست آیا میتوان گفت فرق این لباسی که من ندارم با لباسی که شما ندارید در چیست و یا فرق کتاب معدوم من با کتاب معدوم شما در چیست و یا فرق جایزه دریافت نشده زید با جایزه دریافت نشده عمرو در چیست؟ مسلّم است که پاسخ این پرسش منفی است.

پس باید شیئیت و واقعیتی در کار باشد تا بتوان از تشابه و تمایز سخن گفت.

حکما گفتهاند اعدام از آن جهت که اعدام هستند (یعنی مصادیق عدم و اعدام به حمل اوّلی) چون لا شیء محض هستند از یکدیگر تمایزی ندارند، زیرا تحقّق و واقعیتی ندارند. واقعیت عدم فقط واقعیت ذهنی است یعنی فقط وجود ذهنی دارد.

عدم در ذهن دو جنبه دارد: از آن جنبه که وجود است عدم نیست و از آن جنبه که عدم است وجود نیست و به اصطلاح: عدم، عدم است به حمل اوّلی؛ و عدم، وجود است به حمل شایع. به عبارت دیگر: عدم در ذهن، مفهوم عدم است و حقیقت وجود. پس آنچه در ذهن است حقیقتا عدم و معدوم نیست، بلکه حقیقتا وجود و موجود است ولی از آن جهت که عدم بما هو عدم در ذهن یک حقیقت موجود بیشتر نیست و هر حقیقتی به