ظرف وجود رابط هر دو ذهن است، و آنجا که گفته میشود «ظرف عروض، ذهن و ظرف اتّصاف، خارج است» مقصود این است که ظرف وجود نفسی، ذهن و ظرف وجود رابط، خارج است [1].

این یک توجیه نسبتاً صحیحی بود برای این مطلب، امّا واضح است که این توجیه هم خالی از اشکال نیست، زیرا بنابراین توجیه اوّلًا معلوم نیست که به چه مناسبتی وجود رابط به نام «اتّصاف» و وجود نفسی و محمولی به نام «عروض» نامیده شده است. ثانیاً با قبول این توجیه باز هم اشکال این نظریه و این گونه تعریف و تقسیم معقولات برطرف نمیشود، زیرا هر چند بعضی از امور (مثل ذات واجب) در ذهن وجود نفسی ندارد و وجود نفسیاش منحصر به خارج است ولی سایر امور (مانند همان مثالهایی که خود قوم برای قسم اوّل ذکر میکنند) هم در خارج وجود نفسی دارند و هم در ذهن و به اصطلاح ظرف عروضشان، هم ذهن است و هم خارج. پس در حقیقت، تقسیم، رباعی میشود، زیرا قسم چهارمی به آن افزوده میشود و آن اینکه ظرف عروض، هم ذهن است و هم خارج.

ثالثاً در مثالهایی که برای قسم سوم آورده میشود، مفاهیمی مثل ابوّت و بنوّت و امثال اینها نیز ذکر میگردد و این معانی اضافی از قبیل معقولات ثانیه فلسفی خوانده میشود [2]، و حال آنکه مطابق تعریفی که ما از معقولات ثانیه فلسفی کردیم این معانی از معقولات اوّلیه هستند و فرضا ما توجیه اخیر را بپذیریم و مقصود از اتّصاف را «وجود رابط» و مقصود از عروض را «وجود نفسی» بدانیم باز هم باید ابوّت را بنوّت را از معقولات اوّلیه بدانیم نه از معقولات ثانیه، زیرا هر یک از آنها ماهیات مستقلّی هستند که میتوانند موجود یا معدوم باشند و چنانکه میدانیم به اتّفاق قوم مقوله اضافه یکی از مقولات نه گانه عرضیه است.

پس از ذکر ایرادات وارد بر نظریه حکما اکنون دو مطلب دیگر باید گفته شود:

یکی بیان مناطق معقولات ثانیه منطقی و بیان فرق آنها با معقولات اوّلیه و معقولات ثانیه فلسفی، و دیگر بیان رابطه هر یک از معقولات اوّلیه و معقولات ثانیه منطقی و