حروف نیز از الفاظ کلّی هستند.

اکنون که معنی «معقول» دانسته شد باید مقدّمتا توجّه داشته باشیم که تنها معقولات هستند که به دو قسم اوّلیه و ثانویه تقسیم میشود امّا محسوسات و متخیلات را نمیتوان به اوّلی و ثانوی تقسیم کرد، لذا «معقولات ثانیه» مورد بحث قرار میگیرد اما هیچگاه از محسوسات و متخیلات ثانیه سخن به میان نمیآید. علّت این امر آن است که انقسام به اوّلی و ثانوی در مورد مفاهیم کلّی است و تنها معقولات هستند که از این خصیصه بهرهمندند [1].

اکنون که بحث اوّل در مورد معنی «معقول» روشن شد به بحث دوم یعنی تعریف «معقولات ثانیه» و فرق آنها با «معقولات اوّلیه» میرسیم.

تعریف معقولات ثانیه و فرق آنها با معقولات اوّلیه

وقتی که ما به ذهن خود مراجعه میکنیم دو سنخ و دو دسته از مفاهیم و تصوّرات پیدا میکنیم که با یکدیگر فرقهایی دارند. مثلًا ما تصوّری از انسان و حیوان، نبات و جماد، زمین و آسمان، سردی و گرمی، سفیدی و سیاهی، شیرینی و ترشی و هزاران چیز دیگر داریم که حکم میکنیم به وجود این اشیاء در خارج از ذهن خودمان و نیز خارج از نفس خودمان و میگوییم مثلًا مادّه در خارج موجود است، قوّه موجود است، حجر و شجر موجود است. به علاوه ما تصوّراتی داریم از حالات نفسانی خودمان، تصوّری از درد و تصوّری از لذّت، تصوّری از ترس، تصوّری از نشاط و امثال اینها، و حکم میکنیم که این امور در نفس انسان موجود است. وجه تمایز این دو سلسله از تصوّرات فقط در این است که تصوّرات نوع اوّل مربوط است به اموری که خارج از نفس و روح ما قرار دارند اما تصوّرات نوع دوم مربوط است به اموری که در روح ما موجود است. تصوّرات نوع اوّل به کمک حواسّ ظاهری و تصوّرات نوع دوم به کمک حواسّ باطنی نزد ما حاصل شدهاند. امّا وجه مشترک این دو نوع از تصوّرات در این