وسطی هستند که مطابق آنچه در کتب تاریخ فلسفه بیان شده است منکر ادراکات عقلی بودهاند و آنها را «اسمیون» [1] مینامند. از فلاسفه قرون جدید نیز بعضی مانند هیوم [2] راهی را طی کردهاند که منجر به انکار ادراکات عقلی به صورت یک نوع ادراک مستقل میگردد و البتّه در جای خود بطلان این نظریه آشکار گردیده است.

اکنون برای روشن شدن مطلب به ذکر مثال میپردازیم.

شک نیست که ذهن انسان در آغاز، خالی از هر تصوّر و ادراک است. یک کودک نوزاد نه از انسان تصوّری دارد نه از حیوان، نه از زمین و نه از آسمان، نه از جماد و نه از نبات، نه از سیاهی و نه از سفیدی، نه از شیرینی و نه از تلخی و نه از هیچ چیز دیگر. همه این تصوّرات تدریجا برای او پیدا میشود. اکنون ببینیم کیفیت پیدایش این تصوّرات چگونه است. فرض کنید برای اوّلین بار مایع تلخی به کام او ریخته میشود. البته در آن حال که این مایع تلخ را میخورد احساس مخصوصی در او پیدا میشود، امّا بعدها هر چند خود این احساس به صورت احساس، دیگر وجود ندارد ولی به واسطه استعداد خاصّی که آن را «قوّه حافظه» مینامیم صورتی از آن را در خود حفظ میکند و به واسطه استعداد دیگری که آن را «ذاکره» مینامیم میتواند آن را در شرایط معینی به یاد آورد و شک نیست که به یاد آوردن تلخی عین تلخ شدن ذائقه نیست. اکنون فرض کنید این نوزاد بار دوم یک شیء تلخ دیگری را میچشد و مانند بار اوّل احساس مخصوصی در او پیدا میشود و قهراً به واسطه مشابهت دو حالت، تداعی معانی میشود و ذهن دو صورت شبیه به هم را ضبط میکند. پس از این که چند بار اشیاء تلخ را چشید و مکرّرا احساس تلخی در او پیدا شد تدریجا ذهن قوی میشود و استعداد دیگری بروز میکند و تصوّر ذهنی به این شکل در میآید که ممکن است همین چیزی که مکرّرا برایش پیدا شده بارهای دیگر هم پیدا شود؛ یعنی این تلخیهای مختلف و متعدّد که هر کدام در شرایط معین و زمان معینی پیدا شده و هر یک متشخّص به تشخّص جداگانهای است و هر یک غیر دیگری است به این صورت در میآید که همه یک چیز است، یک تلخی است که مکرّر شده و باز هم ممکن است تکرار شود؛ یعنی ذهن یک وحدت و یا یک معنای واحدی را انتزاع میکند که بر هر یک