روی این اصل، اتّحاد «ماهیت» که امری لا متحصّل است با «وجود» که امری متحصّل است مانعی ندارد. همچنین اتحاد مفاهیم با یکدیگر در مرتبه وجود به واسطه وجود بدون اشکال است. چیزی که معرکه آراء و میدان نبرد عقاید و نظریات شده است موضوع «اتّحاد مادّه با صورت» است، زیرا از یک طرف مادّه امری است موجود و متحصّل و یکی از جواهر خمسه به شمار میرود و از طرف دیگر فعلیت مادّه با سایر فعلیتها متفاوت است، زیرا همان طور که در محلّ خود ثابت شده است فعلیت مادّه جز فعلیت قوّه (یعنی فعلیت اینکه این چیز میتواند چیز دیگر بشود) چیز دیگری نیست.

لهذا برخی از حکما که به جنبه اوّل توجه نموده و به تحصّل و فعلیت مادّه نظر کردهاند اتحاد مادّه و صورت را منکر شدهاند و مدّعی هستند که ترکیب ماده و صورت نمیتواند یک ترکیب اتّحادی باشد بلکه یک ترکیب انضمامی است. برخی دیگر از حکما که جنبه دوم را در نظر گرفته و بین فعلیت مادّه و سایر فعلیتها تفاوت قائل شدهاند مدّعی هستند که اتّحاد مادّه و صورت مانعی ندارد و آنچه محال است اتّحاد دو صورت است؛ و بلکه از این هم بالاتر رفته، اتّحاد صور طولی را ممکن دانسته و به آن قائل شدهاند، و در حقیقت میتوان گفت که اتّحاد مادّه ثانیه یا صورت را نیز ممکن دانستهاند.

مقدّمه نهم

در حوزه وجود انسان بدون شک ادراکات مختلفی صورت میگیرد که حکما و فلاسفه آنها را به چهار درجه تقسیم کردهاند که این چهار درجه عبارتند از: ادراک حسّی، ادراک خیالی، ادراک و همی و ادراک عقلی. علمای روان شناسی نیز با همه اختلافی که از لحاظ سبک و روش تحقیق با پیشینیان دارند کم و بیش این درجه بندی را پذیرفته و این ادراکات مختلف را دلیل بر جنبههای گوناگون حیات درونی انسان و یا به عبارت دیگر دلیل بر قوای مختلفی که در نفس انسان است دانستهاند. پس میتوان گفت که نفس دارای قوای مختلف است: قوّه حسّی، قوّه خیالی و قوّه عقلی [1]،