مقدّمه هفتم

ترکیب، یا حقیقی است یا اعتباری. ترکیب حقیقی نیز به حسب فرض بر دو قسم است: اتّحادی و انضمامی.

ترکیب اعتباری آن است که اجزای مرکب هر یک وجود مستقل و اثر مستقل داشته باشند ولی به اعتبار یک جهت بالخصوص آن اجزای مستقل بالذات و مستقل بالاثر را شیء واحد فرض میکنیم. مثلًا عدهای از مردم که دارای یک مرام و مسلک و عقیده واحد هستند، یک جنبه وحدت به آنها داده و مجموع آنها را شیء واحد فرض نموده و هر فرد را یک عضو و یک جزء از آن واحد اعتبار میکنیم، مانند اینکه میگوییم «جامعه مسلمان» یا «حزب کارگر» و آنگاه میگوییم فلان شخص جزء جامعه مسلمان و یا عضو حزب کارگر است. بدیهی است که هر یک از افراد این جامعه و یا هر یک از اعضای این حزب، وجودی و شخصیتی جدا از وجود و شخصیت افراد دیگر دارد و مجموع افراد، یک شخصیت و وجود مستقلّ و جدا غیر از وجودهای مخصوص به افراد ندارد [1].

این قسم ترکیب، مانند ترکیب حزب و ملّت و فوج از افراد، «ترکیب اعتباری» است.

ترکیب حقیقی آن است که افراد، استقلال در وجود و در اثر را از دست داده و مجموعاً شخص واحدی را که دارای اثر واحد باشد تشکیل دهند. مرکبات طبیعی این جهان، چه حیاتی و چه غیر حیاتی، همه از این قبیل است. مثلًا از ترکیب دو عنصر هیدروژن و اکسیژن با نسبت معین، آب به وجود میآید. قبل از ترکیب، هر یک از این