ریخته شدن گندمها در ظرف و چه پس از آن، در تحقّق و تشخّص مستقلّ از یکدیگرند.

شک نیست که نسبت معقولات ذهنی به ذهن از قبیل نسبت گندم به ظرف نیست، زیرا نه این است که نفس یا ذهن بالضروره وجودی مستقلّ از معقولات دارد به این نحو که ذهن وجودی داشته باشد و معقولات نیز هر کدام به نوبه خود در خارج وجودی داشته باشند و بعد، آن معقولات از جای خود منتقل شوند به ذهن و در آنجا قرار گیرند و احیاناً زمانی هم از آنجا خارج شوند؛ بلکه مسلّماً هر امر معلوم و معقولی که در نفس پیدا میشود حاصل شدن وجودش صرفاً در نفس است نه در جای دیگر، و وجودش فی ذاته با وجودش برای نفس یکی است.

برای تصوّر بهتر مطلب فرض کنیم جسمی شروع به حرکت کند؛ شک نیست که این جسم در ابتدا فاقد حرکت بود و بعد حرکت پیدا کرد ولی آیا این حرکت که برای جسم حاصل شد قبلًا در جای دیگر موجود بود و سپس از آنجا به جسم منتقل شد؟ یعنی آیا اوّل موجود بود و اضافه نداشت و بعد به او اضافه پیدا کرد؟ یا اینکه حرکت جسم اساساً در خود جسم پیدا شد و وجودش و اضافه و نسبتش با هم پیدا شدند (یعنی عین یکدیگرند نه اینکه صرفاً همزماناند)؟ البته شقّ دوم صحیح است؛ یعنی حرکتی که از این جسم بخصوص پیدا میشود قائم به همین جسم معین است، به این معنی که بین این جسم و این حرکت یک اضافه و ارتباطی برقرار است که به حکم همین اضافه و ارتباط میگوییم: «این حرکت متعلّق به این جسم است» و یا میگوییم: «این جسم، متحرّک است به این حرکت خاصّ» و امّا بین این جسم و آن حرکت خاصّ دیگر که در جسم دیگر پیدا شد اضافه و ارتباطی نیست.

پس در وجود اضافه و ارتباط بین این حرکت و این جسم شکی نیست و لکن باید دانست که ارتباط «حرکت» و «جسم» همانند ارتباط «جسم» و «مکان» (به معنی نقطهای که جسم بر آن تکیه دارد) نیست. ارتباط حرکت با جسم به نحوی است که این ارتباط مقوّم وجود حرکت است؛ یعنی اگر این ارتباط قطع شود دیگر این حرکت، این حرکت نیست؛ ولی در مورد ارتباط جسم و مکان، این ارتباط مقوّم وجود هیچیک از ایندو نیست. این است که فلاسفه در باب «اعراض» و نیز در باب «صور نوعیه» گفتهاند که وجود عرض و اضافه و ارتباطش با موضوعش یکی است، و همچنین وجود صورت فی نفسه عین وجود آن برای مادّه است.

شک نیست که ارتباط عاقل و معقول شبیه ارتباط جسم و مکان (و یا گندم و ظرف