غرر سوّم : مغایرت و اتحاد وجود و ماهیت

حق این است که وجود عارض بر ماهیت است

در ذهن، و آندو خارجا یکی میباشند

شرح: مسأله سوم از مسائل وجود این است که آیا وجود و ماهیت یکی هستند و متحد با یکدیگرند یا دو تا هستند و مغایر یکدیگرند.

وجود و ماهیت، در ذهن مغایر یکدیگرند، یعنی دو مفهوم ذهنی هستند نه یک مفهوم ذهنی، ولی در خارج یکی هستند و هیچ گونه کثرت خارجی ندارند؛ یعنی چنین نیست که یک شیء در خارج دارای دو جهت و حیثیت واقعی باشد: یکی وجود و دیگری ماهیت.

مغایرت ذهنی وجود و ماهیت اصطلاحاً «زیادت وجود بر ماهیت» نامیده میشود.

اگر چه در این بیت هر دو مطلب (مغایرت ذهنی و اتحاد خارجی) عنوان شده است ولی هدف اساسی، مطلب اول است. ما مطلب دوم را ضمن مسأله چهارم یعنی «اصالت وجود» توضیح خواهیم داد.

این مطلب نیز جنبه ذهنی دارد یعنی مربوط به عالَم ذهن است، زیرا بحث در این