شرح: در این بیت دو برهان بر اشتراک معنوی اقامه شده است:

الف. وجود، صلاحیت دارد که منقسم شود به اقسامی و تنها مشترک معنوی صلاحیت انقسام را دارد.

توضیح اینکه: معنی انقسام عقلی (در مقابل انقسام خارجی و عینی) این است که یک مفهوم عام به اضافه یک قید، قسم خاص میشود و به اضافه قید دیگر، قسم دیگر. مثلًا میگوییم: حیوان یا ناطق است یا غیر ناطق. حیوان بعلاوه «ناطق» یک نوع از حیوان است و بعلاوه «غیر ناطق» انواع دیگر است. اگر اشتراک فقط در لفظ باشد و هیچ گونه معنی و مفهوم مشترکی در کار نباشد، انقسام که از ضمیمه شدن قیود به معنی مشترک تحقق مییابد تحقق نمییافت. از طرفی میبینیم وجود منقسم میشود به وجود بالفعل و وجود بالقوه، وجود خارجی و وجود ذهنی، وجود قدیم و وجود حادث، وجود واجب و وجود ممکن؛ پس معلوم میشود مشترک معنوی است.

ب. دلیل دیگر این است که بدون شک وجود و عدم نقیض یکدیگرند. در فارسی «نیستی» نقیض «هستی» است. فرضاً لفظ «وجود» را مشترک بدانیم، در لفظ «عدم» نمیتوانیم احتمال بدهیم که اشتراک فقط در لفظ است، زیرا آنوقت مجبوریم قائل شویم لفظ «عدم» از یک سلسله معانی متعدد حکایت میکند که همه در مقابل وجود و نقیض وجودند، و حال آنکه اعدام- چنانکه بعداً خواهیم گفت- تمایز واقعی از یکدیگر ندارند. پس عدم که نقیض وجود است مشترک معنوی است، یعنی یک لفظ است که از یک مفهوم عام حکایت میکند. از طرف دیگر میدانیم که نقیض واحد، واحد است، یعنی یک چیز نمیتواند دو نقیض داشته باشد، زیرا اگر فرض کنیم فقط یکی از دو نقیض آن تحقق یابد و دیگری تحقق نیابد در این صورت اگر خود آن طرف تحقق داشته باشد مستلزم اجتماع نقیضین است که محال است، و اگر تحقق نداشته باشد مستلزم ارتفاع نقیضین است و ارتفاع نقیضین نیز محال است. پس وحدت «مفهوم عدم» که نقیض «مفهوم وجود» است دلیل وحدت مفهوم وجود و عدم تعدد آن است، پس «وجود» مشترک معنوی است.

و اینکه اعتقاد به اصل وجود از بین نمیرود

آنگاه که اعتقاد به خصوصیت وجود ناممکن شود