نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 5 صفحه : 200
مَفهُومُه مِن اعرَفِ الأَشیاء
وَ کنهُهُ فِی غایةِ الخَفَاءِ
مفهوم ذهنی وجود از شناختهترین چیزهاست
و (امّا) واقعیت وجود در نهایت پنهانی است
شرح: در این بیت تفکیک شده میان «مفهوم وجود» و «حقیقت وجود». مفهوم وجود به بیانی که گذشت یک مفهوم بدیهی است، و اما حقیقت وجود نه تنها بدیهی نیست، نظری نیز نیست، زیرا بدیهی و نظری هر کدام قسمی از مفهوم ذهنی میباشند که تحت احاطه علمی در میآید با این تفاوت که مفهوم بدیهی مفهوم روشنی است، نیازی به تحلیل و شکافتن و یا معرفی از راه لوازم و آثار ندارد ولی مفهوم نظری مفهومی مبهم است و نیازمند به تحلیل و تجزیه و حداقل به معرفی از راه لوازم و آثار است.
اما حقیقت وجود اساساً به ذهن منتقل نمیشود تا گفته شود که بدیهی است یا نظری. البته واضح است که این تفکیک میان مفهوم و میان حقیقت وجود مبتنی بر مسأله «اصالت وجود» است که برای وجود، حقیقت عینی قائل است؛ اما [بنا] بر اعتباریت وجود، این تفکیک موضوع ندارد [1].
ضمناً این مطلب نیز خوب است تذکر داده شود که اصطلاح «شرح الاسم» دوتاست: گاهی میگویند «شرح الاسم» و مقصود همان تعریف لفظی است، چنانکه در عبارت بوعلی در نجات آمده است: «الوجود لا یمکن ان یشرح بغیر الاسم»، و گاهی «شرح الاسم» به تعریف حدّی گفته میشود قبل از آنکه وجود محدود محرز شده باشد.
در عبارت بالا که میگوید: «مُعَّرِفُ الوُجُودِ شَرحُ الإِسمِ» اصطلاح اول رعایت شده است.
[1]. ضمناً این نکته باید یادآوری شود که همان طور که قبلًا در مقدمه گفته شد، ظهور و خفا بر دو قسم است: ظهور و خفای برای خود، ظهور و خفای برای ما. قبلا گفتیم که حقیقت «وجود» مساوی «ظهور» است، پس اینکه گفته میشود: «حقیقت وجود در نهایت خفاست» مقصود خفای برای ماست نه خفای برای خود؛ حقیقت وجود برای خود عین ظهور است.
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 5 صفحه : 200