درس چهاردهم : ارزش قیاس (2)

مفید یا غیر مفید بودن منطق

گفتیم کسانی که ارزش منطق ارسطویی را نفی کردهاند، یا فایدهاش را نفی کردهاند و یا صحتش را. ما نخست به منشأ مفید بودن منطق میپردازیم. ایرادهایی که از این راه وارد کردهاند عبارت است از:

1. اگر منطق [ارسطویی] مفید بود میبایست علما و فلاسفهای که مجهز به این منطق بودهاند اشتباه نکنند و خودشان هم با یکدیگر اختلاف نداشته باشند، و حال آن که میبینیم همه آنها اشتباهات فراوان کردهاند و بعلاوه آراء متضاد و متناقضی داشتهاند.

پاسخ این است که اولًا منطق عهدهدار صحت صورت و شکل قیاس است نه بیشتر. منشأ خطای بشر ممکن است مواد اولیهای باشد که قضایا از آنها تشکیل میشود، و ممکن است آن مواد اولیه درست باشد و منشأ خطا نوعی مغالطه باشد که در شکل و نظم و ساختمان فکر به کار رفته است.

منطق- همان طوری که از تعریفش که در درسهای اول گفتیم پیداست- ضامن درستی فکر از نظر دوم است. اما از نظر اول هیچ قاعده و اصلی نیست که صحت فکر