این سخن هم گذشته از اینکه هیچ قرینه و تاریخی آن را تأیید نمیکند، صدر آیه نیز آن را تأیید نمیکند چون آیه میگوید: أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی نعمت خودم را به پایان رساندم، یعنی چیزی باقی نمانده که نگفته باشم، همه چیز را گفتم، و حال آنکه ما میدانیم بسیاری از دستورات اسلام بعد از فتح مکه نازل شده است. این با أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی نمیسازد. وقتی میگوید من این ساختمان را به پایان رساندم، مسلّماً منظور ساختمان نیمهتمام نیست. بسیاری از آیات و از جمله همه سوره مائده که اتفاقاً مفصل و زیاد است و دستور هم زیاد دارد، بعد از فتح مکه نازل شده. چطور میتواند این آیه که جزء سوره مائده است مربوط به فتح مکه باشد که در سال هشتم هجری بوده در حالی که سوره مائده در اواخر سال دهم هجری نازل شده است. اگر هم بگوییم تنها این آیه [در فتح مکه] نازل شده، باز با اتمام نعمت جور در نمیآید.

در اینکه منظور از «الیوم» در این آیه روز فتح مکه باشد، ایراد دیگری نیز هست و آن اینکه آیه میگوید: الْیوْمَ یئِسَ الَّذِینَ کفَرُوا مِنْ دِینِکمْ امروز کافران از دین شما مأیوس شدند یعنی از تسلط بر دین شما مأیوس شدند. آیا در روز فتح مکه این طور شد؟ درست است که این فتح اثر عظیم داشت ولی آیا آن روز روزی بود که دیگر کافران بکلی از اینکه این دین از بین برود مأیوس شدند؟ نه.

3. روز قرائت سوره برائت به وسیله امیرالمؤمنین در منی

روز دیگری را نیز روز مهمی شمردهاند (که مهمتر بوده است) و گفتهاند احتمالًا مقصود آن روز است یعنی روز قرائت سوره برائت به وسیله امیرالمؤمنین در منی در سال نهم هجری. فتح مکه یک فتح نظامی بود و به موجب آن، قدرت نظامی و حتی قدرت معنوی اسلام عجیب تثبیت شد ولی هنوز پیغمبر با کفار با شرایط صلح زندگی میکرد، قرارداد صلح بسته بود و لهذا آنها هم حق داشتند در خانه کعبه طواف کنند و در مکه باشند و نیز حق داشتند که در حج شرکت کنند. یک سال هم [مراسم حج] به همین صورت بود: مسلمین شرکت میکردند، آنها هم شرکت میکردند.

مسلمین مراسمشان را مطابق اسلام انجام میدادند، آنها هم مطابق رسوم خودشان انجام میدادند.

در سال نهم هجری سوره برائت نازل شد. بعد که این سوره نازل شد قرار شد که امیرالمؤمنین برود این سوره را در منی در مجمع عمومی بخواند که از این پس دیگر مشرکین حق ندارند در مراسم حج شرکت کنند و این مراسم خاص مسلمین است و بس.

داستان معروف است که حضرت رسول اول ابوبکر را به عنوان امیرالحاج فرستادند. او رفت ولی هنوز بین راه بود که آیه نازل شد. اینکه ابوبکر سوره برائت را هم با خود برد یا از اول سوره برائت نبود و او فقط برای امارةالحاج رفته بود، مورد اختلاف مفسرین است ولی به هر حال این،