اگر از یک دانشمند بپرسید «علم چیست؟» بالاخره خواهد گفت علم یعنی بیان روابطی که در طبیعت مابین علل و معلولهای مشهود وجود دارد [1]. هر محققی که در آزمایشگاه سرگرم تجربیات میشود و متفکری که در اوضاع اجتماع خود غور مینماید، هدفی جز این ندارد که اوّلا حوادث و قضایای طبیعت را موشکافی کرده، دقیقا بشناسد و ثانیا ریشه این حوادث و قضایا و ارتباطی را که مابین آنها وجود دارد کشف کند [2]. هیچ دانشمندی نیست که کوچکترین شیئی یا حادثهای را مستقلّ اتفاقی دانسته [3]، به یک شیء دیگر یا علتی نسبت ندهد و بالعکس ضعیفترین عملی را ضایع شده و بیاثر بپندارد [4]. بنابراین، علم صریحا یا تلویحا متکی بر قبول وجود علت و معلول است و منکر استقلال ذاتی یا اتفاقی بودن اشیاء میباشد [5]. عالِم نه تنها معتقد به حقیقت میباشد و دنیا را پوچ و بیاساس نمیپندارد، بلکه یقین به وجود یک انتظام کلی و ارتباط قطعی که حاکم بر طبیعت است نیز دارد [6]. علاوه بر این هیچ محققی نیست که اگر در گوشه آزمایشگاه خود روی یک حادثه کوچکی قانونی را کشف نمود، آن قانون را در هر جای دیگر طبیعت جاری و ساری نداند [7]، پس در واقع حقیقت مکشوف را همه جایی و لایزالی نشناسد. بنابراین دانشمند عملا معتقد است که هیچ چیز طبیعت بیاساس و منشأ نبوده، یک نظم واحد متقن ازلی در سراسر دنیا وجود دارد [8].

خداپرست چه میگوید؟ او میگوید دنیا دارای مبدأ و اساس بوده، یک ناظم واحد ازلی قادری به نام خدا بر سراسر آن حکومت میکند. تنها تفاوت در این است که عالِم صحبت از نظم میکند و موحّد ناظم را اسم میبرد.

اینجاست که مطلب به کلی خراب میشود؛ زیرا مطلبی که تا اینجا گفتید- که علم جز روابط علت و معلول را کشف نمیکند و علم برای هر چیزی علتی قائل است و این قانون را تعمیم