بررسی نظریه عنصر سوم کتاب ذره بی انتها

مهندس بازرگان: در مورد مطالبی که جناب آقای مطهری از کتاب ذره بیانتها عنوان فرموده بودند، امر شد بنده هم عرایضی بکنم. اصل بحث راجع به این بود که دنیا را با دو عنصری که علم امروز قبول دارد (ماده و انرژی) نمیشود توجیه کرد؛ پدیدهها، جریانها و تحولات زیادی است که ایندو عاجز از ایجاد و یا توجیه و بیانش هستند. بنابراین یک عنصر سومی و دستی باید در کار باشد که دنیا را به این صورت درآورده باشد. موارد و شاهد مثالهایی که جناب آقای مطهری از کتاب فرمودند، اولینش مسأله پیدایش جهان بود که اگر بنا باشد دنیا را فقط ماده و انرژی تشکیل داده باشد (گو اینکه این دوتا هم یکی هستند، یعنی قابل تبدیل و تبدّل به هم هستند) این نمیتواند پیدایش جهان را بیان کند. فرمودند الزامی هم نیست که برای پیدایش جهان توجیهی باشد، خوب ماده ازلی باشد. کما اینکه ماتریالیستها همین را قبول دارند و میگویند چه لزومی دارد خدایی باشد که خلق کرده باشد، اصلا آفرینشی نیست و ماده همیشه بوده است. البته این، راه فراری است که آنها پیش میگیرند.

خیلی مشکل است که برای ماده اصلا پیدایشی نباشد، چون مادهای که مشمول قانون ثبات انرژی به علاوه ماده است و از خودش رأی و تصمیم و ارادهای ندارد، وقتی قادر نباشد که حتی کوچکترین تغییری در خودش بدهد و همه اینها اجباری و الزامی باشد، آنوقت چطور میتواند خودش را به وجود بیاورد؟! این همان ابهام و اشکالی است که مبنای بیان فلاسفه و متکلمین است. ما نمیتوانیم تصور کنیم این که قادر به کوچکترین عملی نیست، خودش به وجود آمده باشد؛ اصلا وقتی خدا نباشد ازلیت امکان ندارد.