طبیعتش، یعنی غیر از خواب و خوراک خواستن و غیر از شهوت جنسی [1]، [حالت ایدهآلْطلبی هم دارد.] خواستههای حیوانی یک مسأله است و ایدهآل برای بشر مسأله دیگری است. اینکه عرض کردم «هرچه را که انسان به صورت ایدهآل فرض میکند، بعد، از آن خسته میشود»، این علیالظاهر به آن خستگیای که شما گفتید ارتباط ندارد. یعنی انسان وقتی به ایدهآلش میرسد، اول که میرسد خیلی هم نسبت به آن شائق است و تا مدتی هم سرگرم به آن است (مثل اینکه درست آن را تجربه میکند) و بسا هست که ببیند از آن که اول فکر میکرد بزرگتر هم هست (چون واقعیت مادیاش بزرگتر است)، ولی در عین حال بعد که با آن- به قول شما- انس و خو گرفت، اقناعش نمیکند و طالب چیز دیگر است. چرا طالب چیز دیگر است و همانطور در حالت خستگی نمیماند؟ شما اگر استدلال میکردید و میگفتید بعد که انسان خسته شد دنبال آرزوی دیگر نمیرود، یک حرفی بود.

- ... دنبال لذت میرود.

استاد: نه، ایدهآل غیر از مسأله لذت است. اگر میگفتید انسان هر ایدهآلی داشته باشد بعد که به آن رسید، ایدهآل دیگری ندارد و ایدهآل برای او میمیرد، خوب این یک حرفی بود. اما اگر قبول کردید که ولو از این خسته میشود ولی در عین حال باز دنبال یک کمال و یک هدف و یک ایدهآل است، آنوقت این استدلال استدلال تمامی است. البته ما این استدلال را قدری با احتیاط بیان کردیم.

. مسأله انس خانوادگی و به تعبیر قرآن مودّت و رحمت، یک مفهوم انسانی است غیر از مفهوم حیوانی شهوتِجنسی؛ ما فعلا به آن کار نداریم.