دیگر خودش آورده است، باز برای ما خیلی ارزش داشت و کافی بود. «تنازع در بقا» فی حد ذاته یک اصل تقریبا عادی و طبیعی است و جنبه فوقالعادگی ندارد. «انتخاب اصلح» (در واقع انتخاب نیست، بلکه باقی ماندن و غربال شدن اصلح است از غیر اصلح) نیز تقریبا یک امر عادی است و با قوانین عادی و طبیعی و مادی عالم سازگار است. ولی عمده، خاصیت بسیار حیرتانگیزی است که در وجود موجودهای زنده است و آن، مسأله «انطباق با محیط» است، که این جهت را کسی انکار نکرده و بر داروین ایراد نگرفته است و هنوز هم آن را قبول دارند و شاید خود همان «جهش» هم به یک معنا داخل در این قانون باشد.

موجود زنده باید با شرایط محیط منطبق باشد؛ یعنی شرایط زندگی و شرایط هستی او باید با شرایط خارجی منطبق باشد تا بتواند زنده بماند. بنابراین، یا باید موجود زنده محیط را مطابق خودش کند و یا باید خود او مطابق با محیط شود. انسان به حکم خاصیتی که در او هست، یک مقدار محیط را تغییر میدهد و بر خودش تطبیق میدهد و البته به طور طبیعی نه به طور استشعاری و ارادی [1] خودش را نیز با محیط تطبیق میدهد. اما یک خاصیت عمومی در همه موجودهای زنده هست و آن این است که وقتی در شرایطی قرار میگیرند که با شرایط پیشین متفاوت است و نیاز جدیدی برای زندگی پیدا میشود، به طور خودکار تغییراتی در جهازات داخلی آنها پیدا میشود که متناسب با این محیط باشد. مثلا گلبولهای سفید یا گلبولهای قرمز خون در یک محیط معین به حد معینی لازم است. حال اگر انسان بخواهد مثلا در محیطی بالاتر از جوّ زندگی کند، نیازش به یکی از ایندو کمتر میشود و فورا طبیعت، خودش شروع میکند به اینکه تعادل ایجاد کند و برای خودش وضعی متناسب با آن محیط ایجاد کند، به طوری که این مسأله الآن تقریبا مسلّم است که اگر فرض کنیم انسان را به کره مریخ ببرند و در آنجا شرایط دیگری باشد، اگر تباین آن شرایط با زندگی انسان آنقدر شدید نباشد که انسان را در لحظه اول از بین ببرد بلکه انسان بتواند مدتی مدارا کند، تدریجا ساختمان انسان، خودش را با زندگی آنجا تطبیق میدهد به طوری که دیگر زندگی اینجا برایش دشوار میشود (همان طور که وقتی حیوانهایی را که در قارههای سرد هستند به منطقه حارّه میبرند، تدریجا در داخل آنها تغییراتی به وجود میآید؛ و برعکس).

این مطلب هم ثابت است که این طور نیست که عوامل خارجی این تأثیر را به طور مستقیم بگذارند- و لذا در جمادات چنین چیزی نیست- بلکه این موجود زنده است که در داخل خودش این تغییرات را ایجاد میکند. اصلا خود نیروی حیات نشان میدهد که نیروی هدفدارِ فعالِ مدیرِ