گاو میشوید (زردشتیها را میگوید) و یک عده دیگر میروند به یک سنگ متوسل میشوند (مسلمین را میگوید). کفریاتش زیاد است، و فوقالعاده مرد بلیغ و سخنور و زبانآوری است و حتی از او قسمتهایی را نقل کردهاند که خواسته با قرآن معارضه کند.

اخیرا مصریها کتابی به نام معارضات القرآن نوشتهاند و در آن جمع کردهاند تمام کسانی را که به معارضه و مبارزه قرآن آمدهاند و سخنانی در این زمینه گفتهاند ولی متأسفانه من این کتاب را ندارم. زیاد [به معارضه قرآن] آمدهاند ولی این سبک تقلید نشده است و اصلا امکان تقلید نیست.

قبلا عرض کردم وقتی که ما یک آیه قرآن را در لابلای سخن هر کس میبینیم، هر که میخواهد باشد، میبینیم درست حکم یک ستاره درخشان را پیدا میکند در یک شب تاریک. این است که میگوییم سبک قرآن نه سابقه داشته است و نه لاحقه. آنچه که میگویند سهل و ممتنع، همین است.

هر چه آدم نگاه میکند به آن، که آن جهتی که نمیشود مثلش را آورد چیست، میبیند نمیتواند توصیف کند ولی وقتی میخواهد مثلش را بیاورد باز هم نمیتواند، کما اینکه میگویند مقتدرترین شعرا کسانی هستند که سبکشان سهل و ممتنع است، مثل سعدی؛ یعنی آن پیچ و تابهایی که مثلا منوچهری دارد سعدی ابداً ندارد. خیلی صاف و ساده میگوید، مانند «ایها الناس جهان جای تنآسانی نیست». خیلی ساده است ولی همین ساده را دیگران نتوانستند مثلش را بگویند.

آهنگ پذیری قرآن

مسأله دیگری که مربوط به سبک قرآن است و از قدیم مورد توجه بوده است مسأله آهنگپذیری قرآن است. این خیلی عجیب است. تا آنجا که در زبانها نشان دادهاند، جز شعر چیز دیگری آهنگ نمیپذیرد. آهنگ واقعی که یک نفر موسیقیدان بتواند برای آن آهنگ بسازد؛ شعر است که آهنگ میپذیرد. البته هر نثری را میشود با آواز بلند خواند اما آن کسی هم که آهنگها را نمیشناسد میفهمد که اگر این را ساده بخوانند بهتر از آن است که با آواز بخوانند. ولی یک نثر آهنگپذیر آن نثری است که وقتی آن را با آهنگ میخوانند آن را بهتر بیان میکند تا وقتی که ساده میخوانند. به این میگویند آهنگپذیری، یعنی آهنگ، آن را بهتر میتواند بیان کند از غیر آهنگ.

قرآن [از نظر قالب] شعر نیست، چون نه وزن دارد نه قافیه و نه هجاهایش هماهنگ با یکدیگر است. از نظر محتویات هم، چون شعر اصلا به تخیل بستگی دارد، تخیل در آن نیست، آن تشبیهات و خیالات شاعرانه در آن نیست. قرآن یگانه نثر آهنگپذیر است. همین قرائتهایی که میخوانند- کسانی که اهل قرائت هستند- با آهنگ میخوانند. حالا شما یک کلام دیگر، خود خطبههای پیغمبر را بیایید با آهنگ بخوانید، اصلا نمیپذیرد. خطبههای نهجالبلاغه را شما بیایید با آهنگ بخوانید، نمیپذیرد. هر کلام نثر عربی یا فارسی را بیایید با آهنگ بخوانید، نمیپذیرد. تنها