آن شکل. چنین سبکی در زبان عربی سابقه ندارد (در غیر عربی که معنی ندارد بگوییم این سبک باشد)؛ نه تنها سابقه ندارد، لاحقه هم ندارد، و این خیلی عجیب است.

در خطبههای نهجالبلاغه واقعا میشود خطبهای- و اقلا چند فرازی- از یک بلیغ دیگر بگنجانند که آدم شک کند که آیا این از حضرت امیر هست یا نیست، ولی قرآن سبکش لاحقه هم ندارد یعنی هیچ کس نیامده و نتوانسته است یک سطر بیاورد که همان وضع خاص قرآن و همان اسلوب غیر قابل توصیف قرآن را داشته باشد که وقتی سر هم کنیم بگوییم این با آیه قرآن چه فرق میکند؟ آن نرمش عجیبی را که در این سبک هست [داشته باشد؛] و لهذا هم بیسابقه است و هم غیر قابل تقلید.

معارضین قرآن

ما حتی استناد نمیکنیم به آن تقلیدهایی که بعضی اشخاص خواستهاند بکنند که آنقدر مفتضح و رسواست که برخی قائل به «صرف» شدهاند یعنی میگویند چون اینها خواستهاند با قرآن معارضه کنند خداوند اینها را مجازات کرده است که اینها بیایند آنقدر [سطح پایین] بگویند که اصلا رسوا و مفتضح شوند؛ یعنی وقتی خواستهاند با قرآن معارضه کنند، آنقدر از سطح عادی هم پایینتر گفتهاند که عدهای این را به نوعی مجازات الهی دانستهاند. به آنها ما استناد نمیکنیم، ممکن است شما بگویید آنها را ما قبول نداریم. قرآن مخالف زیاد داشته است. در عرب، نه تنها در صدر اسلام، در قرون بعدی هم مخالف زیاد داشته، آنهم مخالفینی که در زمان خودشان در طراز اول فصاحت و بلاغت و زبان آوری بودهاند.

در قرن دوم هجری عدهای از زنادقه پیدا شده بودند که رسما ضد اسلام و ضد قرآن بودند، مثل ابن ابیالعوجاء و بشّار بن بُرد و حتی ابن مقفّع را هم بعضی در ردیف اینها شمردهاند ولی بعید است که او را در ردیف اینها بشماریم؛ اینها با او بودهاند ولی او معلوم نیست که در این فکرها با آنها همراه بوده است و بلکه دلایلی هست که او اینها را از این راه منع میکرده و معتقد بوده است که راهتان غلط است و نمیتوانید چنین راهی را پیش بروید. یا ابو العلای معرّی که یک عرب خالص و یک اعجوبه یعنی جزء نوابغ است. اشعار و افکارش و مخصوصا به قول امروزیها حرّیت فکرش (آزادی فکرش) به این معنا که پایبند به هیچ چیز نبوده [معروف است.] شعرهایش نشان میدهد که ادیان را به طور کلی مسخره میکرده، به اسم نام میبَرد، اسلام را مسخره میکند، مسیحیت را مسخره میکند، یهودیگری را مسخره میکند و زردشتیگری را مسخره میکند.

اشعاری دارد که میگوید من تعجب میکنم از حماقت این بشر؛ یکی میآید مدعی میشود که یک بشر بچه خداست، یک کسی میآید گاو را چنین میپرستد، یک کسی میآید صورتش را با بول