قرآن برای پیغمبر میکرده است؛ یعنی همین آیات قرآن را که میخوانْد افراد کشیده میشدند و به طرف اسلام میآمدند. کارش همین بود؛ و لهذا کفار قریش جلوی او را میگرفتند. آنها هم که میگفتند ساحر و جادوگر است مقصودشان این بود، میگفتند در سخنش نوعی جادو به کار است.

میگویند جادوگرها یک وردی یک چیزی میخوانند بعد یک کسی را به سوی خود میکشانند؛ اینها به مردم میگفتند این جملههایی که این میگوید، یک وردهای جادویی است که وقتی اینها را میخواند مردم جذب میشوند. هزاران شاهد تاریخی از صدر اسلام است.

لازم نیست ما از صدر اسلام بگوییم، امروز هم افرادی که جذب پیغمبر میشوند [یکی از عوامل مهم آن فصاحت و زیبایی قرآن است،] منتها ما افرادی را میگوییم که از نو جذب میشوند.

خود ما از باب اینکه در یک محیط اسلامی بزرگ شدهایم ممکن است بگوییم ما مجذوب قرآن واقع نشدیم. ما در این محیط رشد کرده و مسلمان شدهایم، حالا هم قرآن را قبول داریم؛ و لهذا ما به تازه مسلمانها و نو مسلمانها مثال میزنیم و اتفاقا عیب کار ما هم در همین است که پدر و مادرهای ما مسلمان بودهاند یعنی از اوّلی که بچه بودهایم قرآن را دیدهایم و لهذا اهمیت قرآن از نظر ما پنهان است. اگر ما با همین اطلاعات و معلوماتی که فعلا داریم برای اولین بار با قرآن برخورد میکردیم خیلی بهتر قرآن را درک میکردیم تا اینکه از کودکی قرآن را دیده و با آن مأنوس بودهایم و حالا داریم میبینیم. برای امثال ما [اهمیت قرآن] بعد از تأمل و تدبر روشن میشود.

مقایسه قرآن و نهج البلاغه از نظر فصاحت

یادم نمیرود یک وقتی در قم برای طلاب نهجالبلاغه تدریس میکردم. امیرالمؤمنین خطبهای دارد که از خطبههای زهدی نهجالبلاغه است؛ راجع به اینکه عمر وفایی ندارد و انسان باید متوجه باشد که مردنی هست؛ وضع مردگان و اموات و وضع عالم بعد از موت را تشریح میکند؛ خطبهای است که از نظر فن فصاحت و بلاغت هم فوقالعاده است؛ اینقدر در آن تشبیهات عالی است که واقعا خطبه فوقالعاده جذابی است.

فصاحت و بلاغت امیرالمؤمنین را احدی چه دوست و چه دشمن انکار ندارد و این مطلبی است غیر قابل بحث؛ یعنی همین طور که ما میگوییم فردوسی یا میگوییم حافظ، منتها آنها در شعرند، یا اثر این جور اشخاص را از نظر فصاحت و بلاغت یک اثر جاویدان میدانیم، در زبان عربی نهجالبلاغه این طور است و بالاتر از این، بدون شک و شبهه. خطبه این جور شروع میشود:

دارٌ بِالْبَلاءِ مَحْفوفَةٌ وَ بِالْغَدْرِ مَعْروفَةٌ، لا تَدومُ احْوالُها وَ لا تَسْلَمُ نُزّالُها ... الْعَیشُ فیها مَذْمومٌ وَ الْامانُ مِنْها مَعْدومٌ وَ انَّمَا اهْلُها فیها اغْراضٌ مُسْتَهْدَفَةٌ تَرْمیهِمْ بِسهامِها وَ