تکیه دارند، منتها اگر کسی بگوید شما چه دلیلی میتوانید برای این مطلب اقامه کنید، اگر من به جای آقای شریعتی بگویم شما که میگویید عالم یک قانون واقعی دارد که تغییر نمیپذیرد، آنچه که تغییر میپذیرد استنباطهای بشر است، شما چه دلیلی دارید بر این که همان قانون واقعی عالم هم تغییر نمیپذیرد یا امکان تغییر در آن نیست، به نظر من (من اینجور فکر میکنم، حالا شما اگر بیانی دارید بفرمایید) از راه علوم امکان ندارد ما بتوانیم اثبات کنیم که قانون واقعی عالم تغییر پذیر نیست، که ما تحت عنوان «اشکالات» میخواستیم این را عرض کنیم. آنچه که میتواند دلیل بیاورد که قانون واقعی عالم تغییرپذیر نیست فقط فلسفه است. حالا شما روی این قضیه فکر کنید، ببینید میتوانید از راه علمی این را ثابت کنید. ایشان (آقای محمدتقی شریعتی) که تکیهاش به مسائل علمی است میگوید که اصلا از راه علمی کسی نمیتواند ثابت کند که عالم یک قانون واقعی تغییرناپذیر دارد؛ هر چه که شما بگویید قانون واقعی، بسیار خوب قانون واقعی، اما چرا تغییرناپذیر باشد؟ قانون واقعی یعنی مشیت الهی فعلا اینجور خواسته؛ معجزه هم یعنی تغییر مشیت. شما اگر خودتان راهی پیدا کردید بفرمایید؛ دلیلی دارید یا نه؟

بعد هم ما دلیلی را که فلاسفه در این زمینه ذکر میکنند برایتان عرض میکنیم، ببینیم آن دلیل قابل قبول است یا قابل قبول نیست. اگر آن دلیل قطعی شد، همین چیزی که شما الآن میخواهید که قانونهای واقعی عالم تغییر نمیپذیرد ثابت میشود، آنوقت نوبت این میرسد که ما دنبال آن توجیهها برویم، ببینیم با اینکه قانونهای واقعی عالم تغییر نمیپذیرد معجزه به چه شکل صورت میگیرد؟ ما بعد خواهیم گفت که معجزه حکومت قانونی است بر قانونی، نه ابطال یک قانون؛ و در توجیهی که حکما کردهاند همین را [مورد بحث قرار خواهیم داد.] بسیار حرف حسابی هم هست:

معجزه حکومت کردن یک قانون است بر قانون دیگر، نه باطل کردن یک قانون یا آمدن قانونی و نسخ کردن قانونی. هیچ قانونی در جهان نسخ نمیشود، و این بسیار حرف خوب و حسابی هم هست، انشاءاللَّه در جلسات آینده [درباره آن صحبت میکنیم] و البته این بحث یک بحث خیلی عالی است.

- اصلا اثبات علمی یعنی چه؟ آن طوری که آقای شریعتی میفرمایند و جنابعالی میفرمایید اثبات علمی را ما نبایستی با اثبات ریاضی اشتباه کنیم.

استاد: ایشان میگوید اثبات علمی یعنی قراردادی؛ میگوید آنچه که شما میگویید یعنی قراردادی.

- آن قراردادی نیست.