اجتماعی زندگی کند، اصلا ساختمانش به گونهای است که باید با کمک یکدیگر زندگی کنند، چه از نظر استعدادهای جسمی و چه از نظر استعدادهای روحی و معنوی که دارد. آنگاه زندگی اجتماعیاش مشروط به وجود یک ایمان است، یعنی آن حالت طبیعی و غریزی که خودش دارد که هر فردی فقط منفعت خودش را میخواهد و بس، و منفعت خودش را بر مصلحت [جمع] مقدم میدارد، قادر نیست که زندگی اجتماعی او را اداره کند، باید یک ایمانی بر وجودش حکومت کند که به موجب آن ایمان، قوانین و مقرراتی که به خاطر مصالح اجتماع وضع شده است (حالا یا مِن جانب اللَّه یا از جانب خود مردم، که البته لا اقل اصولش باید مِن جانب اللَّه باشد)، قوانینی که اداره کننده اجتماع است (چون زندگی اجتماعی که بدون قانون نمیشود) احترام پیدا کند و زندگی بشر اداره شود؛ و عرض کردیم عملا هم زندگی بشر را همین چیزهایی که اسم آنها را «اخلاق» میگذارند [اداره کرده است،] همین پایبندیها به راستی و امانت و ...، پایبندیهای از روی ایمان، نه اینکه من راست بگویم روی حساب دقیق منفعت، برای اینکه اگر دروغ بگویم دیگران هم دروغ خواهند گفت و آنگاه ضرر من بیشتر خواهد بود؛ راست بگوید به خاطر ایمان به راستی، امانت داشته باشد به خاطر ایمان به امانت، دزدی نکند به خاطر ایمان به اینکه نباید دزدی کند.

بقای گذشته زندگی بشر به همین اصول احترام به قانون و راستی و درستی بوده، همینهایی که اسمش را «اخلاق» و «عدالت» میگذارند؛ و الآن هم باز همین زندگی فعلی بشر تا حد زیادی بستگی دارد به همین ایمان و احترامی که به اصول زندگی اجتماعی خودش دارد. اگر این ایمان و احترام را از او بگیریم و او را به همان حالت منفعتخواهی شخصی خودش بگذاریم و بخواهد در زندگی اجتماعی این اصول (که از ضروریات زندگی اجتماعی است) و به عبارت دیگر قانون را به خاطر شخص خودش محترم بشمارد، دائر مدار این است که تا وقتی که از تخطّی از آن میترسد، یعنی قوّت و زوری ندارد، احترام میگزارد، همین قدر که قوّت و زور شخصی پیدا کرد نه؛ تا وقتی همکاری میکند که تحت یک فشار باشد؛ همین طور که مثلا ما میبینیم یک عده دزد هم در مدتی که دزدی میکنند و یک جمعیتی را تشکیل دادهاند، با خودشان در نهایت صداقت و امانت رفتار میکنند چون خودشان را در مقابل دشمنهای بیشتر و قویتر از خودشان میبینند و اثر سوء اختلاف را قریب و نقد میبینند، یعنی میدانند همین امروز اگر اختلاف کنند فردا همهشان از بین رفتهاند. در یک چنین شرایطی بشر خودش را پایبند میکند، یعنی وقتی اثر دروغ را مستقیم و نقد ببیند خودش را پایبند میکند. اما اگر به این صورت باشد که اثر [کار خلاف] به اجتماع میخواهد برسد و اجتماع میخواهد فاسد بشود و این اثر چند سال دیگر میخواهد پیدا شود، هرگز به آن مطلب اهمیتی نمیدهد. بشریت به زندگی اجتماعی نیازمند است، به قانون نیازمند است، قانونی که به آن ایمان داشته باشد، و به خود ایمان نیازمند است.