دنیایی هم وجود دارد و آن زندگی ماوراء دنیا از نظر اینکه بشر در آنجا سعادتمند باشد [یا شقاوتمند] بستگی دارد به اینکه در این دنیا چگونه زندگی کند، چه جور معتقَدات و افکاری داشته باشد، چه جور خُلقیاتی داشته باشد و چه جور اعمالی داشته باشد، اعمال صالح [یا اعمال ناصالح.] چون سعادت بشر در آن دنیا بستگی دارد به افکار و معتقدات و اخلاقیات و اعمالش در این دنیا، پیغمبران دستورهایی از ناحیه خدا برای بشر آوردهاند که فکر و عمل و اخلاق خودش را طوری تنظیم کند که در آن دنیا سعادتمند باشد. و یا هر دو؛ یعنی هم زندگی اجتماعی بشر اگر بخواهد سعادتمندانه باشد احتیاج دارد که آن دستورهای خدایی اجرا بشود و هم زندگی اخروی بشر، و ایندو به یکدیگر پیوسته و وابستهاند نه اینکه ضد یکدیگر باشند که آنچه زندگی اجتماعی را صالح میکند آن دنیا را خراب کند و بالعکس، بلکه در هر دو، بشر چنین نیازی دارد. پس یک بحث در باب نبوت مسأله نیاز به انبیاست.

بحث دیگر در باب نبوت این است که انبیاء که ما میگوییم دستورها را از ناحیه خدا میگیرند- که این نامش وحی است- چگونه میگیرند؟ پس بحث دیگر بحث در مسأله وحی است. انبیاء این تعبیر را درباره خودشان به کار برده و گفتهاند از ناحیه خدا به ما وحی میشود. آنگاه در باب وحی، نام فرشتگان را آوردهاند، مخصوصا نام جبرئیل در خود قرآن و در کتابهای دیگر آسمانی به عنوان واسطه وحی برده شده است؛ و به هر حال این گرفتن دستور، تلقی کردن دستورهای خدا که خودشان اسم «وحی» رویش گذاشتهاند چگونه و به چه شکل است؟

مسأله دیگر که باز یک مسأله اساسی در باب نبوت است [این است که انبیاء] [1] معجزه داشتند و معجزههایی میآوردند؛ معجزه چیست؟ خود معجزه هم به اندازه مسأله وحی یک مسأله مرموزی است. آیا اصلا معجزه وجود داشته است و میتواند وجود داشته باشد؟ آیا معجزه ضد علم است یا ضد علم نیست؟ علم و معجزه آیا با هم ناسازگارند یا ناسازگار نیستند؟

به نظر من میآید که بحثهای اساسی در باب نبوت همین سه بحث است: یکی [اینکه آیا] نیاز [به دستورات الهی] هست یا نیست و اگر هست از چه راه؟ دیگر اینکه این کیفیت ارتباط چگونه کیفیتی است؟ و سوم اینکه معجزات که دلیل و آیت پیغمبران است چیست و چگونه بوده است و ماهیت معجزه چیست، رابطهاش با علم چه رابطهای است؟

البته مسائل دیگری هم در اینجا هست گو اینکه به اندازه این مسائل، اساسی نیست ولی به هر حال آنها هم مسائل مهمی است.

. [حدود یک دقیقه از مطالب استاد روی نوار ضبط نشده است.]