« نبی » و « رسول »

مثلا یکی از مسائل که از نظر قرآنی خیلی قابل بحث است این است که در قرآن، هم تعبیر «نبی» آمده است و هم تعبیر «رسول»، نبی و رسول، نبیین و رسل؛ آیا نبوت با رسالت فرق میکند، یعنی دو مقام و دو خصوصیت است؟ یا نه، یک چیز است که با دو اسم تعبیر شده است؟ کلمه «نبی» از ماده «نبأ» است. نبأ یعنی خبر، البته خبرهای مهم و عظیم و خبرهای صادق. گویا هر خبری را «نبأ» نمیگویند، کلمه «حدیث» یا «خبر» را ممکن است بگویند ولی کلمه «نبأ» یک اهمیت دیگری دارد. نبی یعنی خبر دهنده. چون انبیاء از خدا خبرهایی آورده و به مردم دادهاند، به این اعتبار به آنها گفتهاند «نبی».

کلمه «رسول» از ماده «رسالت» است که اصل معنایش رهایی است در مقابل قید. «مرسَل» در زبان عرب یعنی رها شده، در مقابل «در قید شده». مثلا اگر مویی را همین طور رها کنند به پایین، میگویند «ارْسَلَهُ» یعنی رهایش کرد، اما اگر مو را با سنجاقی ببندند این نقطه مقابل ارسال است. ولی این کلمه را در مطلقِ موردِ فرستادن [به کار میبرند.] وقتی که کسی، کسی یا چیزی را از جایی به جایی میفرستد، به آن میگویند «ارسال»، و «رسول» یعنی فرستاده به طور کلی.

نمایندگانی را که مثلا یک امیر، یک پادشاه از پیش خودش نزد یک نفر دیگر میفرستد معمولا در زبان عربی «رسول» میگویند. «رسولی فرستاد» یعنی نمایندهای فرستاد، فرستادهای فرستاد. این، معنی لغوی «رسول».

آیا در اصطلاح قرآن میان «نبی» و «رسول» فرقی هست که قرآن وقتی به کسی میگوید «نبی» به یک عنایت خاصی میگوید و وقتی میگوید «رسول» به عنایت دیگری است که احیانا ممکن است کسی نبی باشد رسول نباشد، یا بر عکس رسول باشد نبی نباشد، چنین چیزی هست یا نه؟ این هم بحثی است که چون در درجه اولِ لزوم نیست ما فعلا وارد آن نمیشویم، اگر لازم بود روی این جهت هم بحث میکنیم که آیا میان ایندو فرق هست و یا فرق نیست؟ این مخصوصا از این جهت ضرورت پیدا میکند که در آیه ختم نبوت، ما به این تعبیر داریم که:«ما کانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِکمْ وَ لکنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِیینَ» [1]. بعضی افراد (البته در عصرهای اخیر و نه آدمهای حسابی، افرادی که دنبال بهانه میگردند) گفتهاند در اینجا قرآن که نفرموده رسالت ختم شده است، فرموده نبوت ختم شده است؛ چه مانعی دارد که نبوت ختم شده باشد و رسالت هنوز ختم نشده باشد؟ اگر بگوییم نبوت مگر چیست که ختم شده و رسالت ختم نشده؟ میگویند انبیاء فقط به کسانی میگفتند که مثلا در عالم رؤیا، در عالم خواب چیزهایی را میدیدند، اما رسالت مطلب