صحیح خود مسأله است و اغلب، مسأله از اول به صورت صحیحی طرح نمیشود و اشکالاتی هم که پیدا میشود، از کیفیت طرح پیدا میشود؛ یعنی یک آدم مفکر از اولْ مسأله را به شکل ناصحیحی طرح میکند، بعد هم بیست سال روی آن کار میکند و به نتیجهای نمیرسد، چون از اول صحیح طرح نکرده.

میگویند یک تفاوتی که میان مسائل فلسفی و سایر مسائل وجود دارد این است که در مسأله فلسفی عمده این است که خوب تصور شود و زحمت در این است که انسان مسأله را آن طور که هست از اوّل خوب در ذهن خودش طرح کند، و اگر بتواند خوب طرح کند، پیدا کردن راه حل برایش آسان است.

این مطلب، درباره توحید فوقالعاده صادق است. عمده این است که ما این مسأله را از اول صحیح طرح کنیم و همه اشتباهات، ایرادها، اشکالها، شکها و شبههها هم به این دلیل است که تصور افراد از این مسأله تصور صحیحی نیست.

جواب یک اشکال

ممکن است در ذهن بسیاری از اشخاص این حرف بیاید که [1]: شما میگویید توحید، فطری است و هرکسی به حکم فطرتش آن را دریافت میکند. اگر توحید فطری میبود، افراد بشر درباره آن اختلاف نمیکردند و همیشه در این مسأله دو اردو (اردوی موحدین و اردوی منکرین) تشکیل نمیدادند. الآن هم اگر شما سراغ دانشمندان درجه اول دنیا بروید، میبینید که تقسیم میشوند به دو دسته: برخی خدا را قبول دارند و برخی قبول ندارند. پس [توحید] لااقل فطری نیست، بلکه یک مسأله بسیار معضل غیرفطری و مشکلی است که هنوز بشر نتوانسته است یک راه حل قطعی برای آن پیدا کند؛ نظیر سرطان است در طب که هنوز علما نتوانستهاند علت و داروی آن را کشف کنند.

[البته] فرضیهها و نظریههایی در زمینه توحید وجود دارد و هر عدهای هم فرضیهای را تأیید میکنند، اما وحدت نظری هم در دنیا پیدا نشده.

جواب ما این است که مسأله توحید، مسأله سهل و ممتنع است و اگر کسی به نحو صحیحی این مسأله را طرح کند، در تصدیق آن تردید نمیکند. همان دانشمندان درجه اوّلی هم که شما میگویید، وقتی وارد بحثشان میشوید، میبینید یک چیزی را پیش خودشان فرض و تصور کردهاند و اسم «خدا» روی آن گذاشتهاند، و بعد همه شکها و شبههها و ایرادها را روی همان مفروض خودشان [بنا] کردهاند.

. البته ما بعد این مطلب را توضیح میدهیم، ولی بهتر است از همین جا به آن توجه داشته باشید.