خودساختگی میرسد، یعنی خودش خودش را میسازد.

اصل انطباق با محیط

مثلا مسأله «انطباق با محیط» در زیستشناسی- که از عجیبترین مرموزات عالم است- از مسلمات است. «انطباق با محیط» یعنی چه؟ فرض کنید موجود زندهای در محیطی قرار میگیرد که ساختمان حاضرش چندان با زندگی در این محیط انطباقپذیر نیست. مثلا موجود زندهای را که در نقاط سردسیر بزرگ شده و وضع پوست بدنش و خونش و تشکیلات و خصوصیاتش متناسب با آن منطقه بوده، از آنجا بر میدارند و به یک منطقه گرمسیر میبرند. محیط، یک تأثیراتی روی این شیء میگذارد که خیلی عادی و ماشینی است؛ مثلا در محیط سردْ آفتاب گرم روی پوستش نمیتابیده است و اینجا آفتاب گرم روی پوستش میتابد و خواه ناخواه روی آن تأثیر میگذارد. تا این اندازه عادی است که تغییراتی در بدن موجود زنده، ناشی از تأثیرات محیط پیدا میشود؛ اینها عکسالعملهای عادی است که این موجود به تبع محیط ایجاد میکند [1]. ما به اینها کار نداریم؛ اینها عکسالعمل ارادیای است که این موجود زنده در مقابل محیط خودش ایجاد میکند؛ یعنی بعد از اینکه این موجود زنده دارای هوش و اراده است، اینها عادی است. (آنچه غیرعادی است همان خودِ ارادهاش است که ما فعلا در آن بحث نداریم.)

ولی مطالعات علمی از قدیمالایام [2]- و امروز خیلی دقیقتر- نشان داده است که یک تغییرات خود به خودی (یعنی نه ناشی از تأثیر مستقیم محیط و نه ناشی از اراده این حیوان) و متناسب با محیط و هدفدار هم در درون این شیء به وجود میآید. یعنی این موجود مثلا اگر یک اسب سردسیری است، در گرمسیر که قرار گرفت، خودِ طبیعتْ کمکم خودش را عوض میکند به طوری که بتواند در این محیط زندگی کند و با آن منطبق شود. ممکن است مثلا حتی پشمهایش عوض شود و تبدیل به پشمی شود که در مقابل تابش آفتاب بهتر بتواند مقاومت کند؛ خلاصه در اعضا و جوارحش تغییراتی پیدا میشود.

. به قول لامارک فرض کنید او در جایی بوده که احتیاج نداشته گردنش را بکشد برای اینکه از زمین یا ازدرخت چیزی بردارد، ولی اینجا محیط او را مجبور میکند که مثلا برای اینکه برگ درخت را بچیند گردنش را بکشد؛ و فرض کنیم که این امر سبب شود گردنش دراز شود.