گفتیم موضوعاتی که در فلسفه روی آنها بحث میشود- یعنی همه فلسفههای جهان در اطراف آنها بحث میکنند- خدا، جهان و انسان است. حال بعضی فلسفهها بیشتر راجع به خدا بحث کردهاند، بعضی بیشتر راجع به جهان بحث کردهاند و بعضی بیشتر راجع به انسان.

انسان در میان اجزاء جهان چه امتیازی دارد که میگوییم «جهان» و «انسان».

مگر انسان جزء جهان نیست؟ بله، انسان جزء جهان است ولی این جزء با همه جزءهای دیگر تفاوتهایی دارد- یا بگوییم پیچیدگیهایی دارد- که از همه اجزاء دیگر جهان بیشتر نیازمند به تفسیر و توجیه است. یک فلز هم یک شیء است. آهن و پولاد و طلا و نقره و گیاه هم از اجزاء جهان هستند ولی اینها این قدر نیازمند به تفسیر و توجیه نیستند که لازم باشد یک سلسله فرضیات، نظریات و طرحها برای شناخت آنها به کار برده شود. لهذا الآن هم مدّعی هستند که انسان ناشناختهترین موجودات جهان است.

کتابی است از الکسیس کارل به نام انسان موجود ناشناخته (الانسان ذلک المجهول).

اسم خوبی است. تعجّب است که با اینکه انسان خودش عامل شناخت اشیاء دیگر است و اشیاء بسیار بسیار دور از خود را شناخته است و احیاناً مدّعی است که مجهولی در مورد آنها ندارد، در مورد نزدیکترین موجودات به خودش- که خود همان عامل شناسایی یعنی انسان باشد- مجهولات زیادی دارد.

یکی از مجهولات در مورد انسان همین مسأله فطریات [1] انسان است که در دو قسمت است: یکی در ناحیه شناختها، درکها، دریافتها، و دیگر در ناحیه خواستها و میلها.

فطریات انسان در ناحیه شناختها

در ناحیه دریافتها و شناختها این مسأله هست که آیا انسان دارای یک سلسله معلومات فطری- یعنی معلومات غیر اکتسابی- هست یا خیر؟ ما الآن هزارها تصوّر و تصدیق در ذهن خودمان داریم که بدون شک اکثریت قریب به اتّفاق اینها اکتسابی است.