در ادامه سؤال گفتهاند که:

در این صورت فرقی میان «غریزه» و «هوس» و مانند آن باقی نمیماند.

اتّفاقاً آن بحثی که ما کردیم بحث لغوی بود یعنی بحث ما بر سر این بود که این لغت «فطرت» که در قرآن و بعد در اصطلاحات علما به کار برده شده در چه موردی به کار رفته است؟ ما ابایی نداریم که کسی بر روی همه این مسائل فطری اسم غریزه را بگذارد. مگر اسم غریزه را که رویش گذاشتند دیگر قضیه حل شده است؟! بحث در ماهیت آن امر غریزی و آن امر فطری است، حال شما میخواهید اسمش را «غریزه» بگذارید یا «فطرت». ما به لغت کاری نداریم [1] که آیا لغت «فطرت» با لغت «غریزه» فرق دارد یا فرق ندارد؛ بحث در این است که آیا آنچه که به نام «انسانیت» نامیده میشود و به عنوان ملاکهای انسانی شناخته میشود اکتسابی است یا غیر اکتسابی؟

آیا آن ملاکها از خارج بر انسان تحمیل شده است یا از ذات انسان میجوشد؟ بحث ما این است. وقتی میگوییم این ملاکها فطری است، یعنی از ذات انسان میجوشد و انسان موجودی است که بذر این ملاکها در عمق وجودش کاشته شده است و وجود دارد. حال شما میخواهید اسم این را هم غریزه بگذارید بگذارید؛ این، بحث لغوی میشود. ما فقط خواستیم بگوییم که معمولًا در این گونه موارد لغت «غریزه» را اطلاق نمیکنند. کسی هم بخواهد لغت «غریزه» را اطلاق کند بکند. معمولًا در مورد حیوانات «فطرت» نمیگویند، کسی بخواهد لغت «فطرت» را هم به کار ببرد به کار ببرد. پس بحث، بحث لغوی نیست.

امّا در آن جهت که گفتهاند آنچه که در انسان هست آگاهانه است و در حیوان آگاهانه نیست، بحثی نیست که یکچنین تفاوتی هم در کار هست. پس این نباید برای ما منشأ ایراد و سؤال و اشکال شود. حال به ادامه بحث خودمان میپردازیم.

انسان ناشناخته ترین موجود

در میان موجودات جهان هیچ موجودی به اندازه انسان نیازمند به تفسیر نیست.