میدهد، همه سیماهای مختلف اندیشه واحد ختم رسالت است ... اندیشه خاتمیت را نباید به این معنی گرفت که سرنوشت نهایی زندگی، جانشین شدن کامل عقل به جای عاطفه است. چنین چیزی نه ممکن است نه مطلوب ...» [1]

دین جاوید

اسلام ضمن اعلام ختم نبوّت، جاویدان ماندن خویش را اعلام کرد:

حلال محمّد حلال الی یوم القیامة و حرام محمّد حرام الی یوم القیامة [2].

پر سر و صداترین پرسشها و ایرادها در اطراف همین موضوع است. میگویند:

مگر ممکن است چیزی جاوید بماند؟! همه چیز در جهان بر ضدّ جاوید ماندن است؛ اساسیترین اصل این جهان اصل تغییر و تحوّل است؛ تنها یک چیز جاودانی است، آن اینکه هیچ چیز جاودانی نیست.

منکران جاوید ماندن، گاهی به سخنان خود رنگ فلسفی میدهند و قانون تغییر و تحوّل را که قانون عمومی طبیعت است دلیل میآورند.

اگر به این مسأله صرفاً از این جنبه بنگریم جواب ایراد روشن است: آن چیزی که همواره در تغییر و تحوّل است، مادّه و ترکیبات مادّی جهان است، امّا قوانین و نظامات- خواه نظامات طبیعی و یا نظامات اجتماعی منطبق بر نوامیس طبیعی- مشمول این قانون نمیباشند. ستارگان و منظومههای شمسی پدید میآیند و پس از چندی فرسوده و فانی میگردند، امّا قانون جاذبه همچنان پای برجاست؛ گیاهان و جانوران زاده میشوند و میزیند و میمیرند، ولی قوانین زیست شناسی همچنان زنده است.

همچنین است حال انسانها و قانون زندگی آنها؛ انسانها از آنجمله شخص پیغمبر میمیرد، ولی قانون آسمانی او زنده است.