مظهری از مظاهر اسماء الهی است مال خداست بلکه بیش از آنکه مال خود آن شئ باشد مال خداست. آنچه که به خدا نسبت داده نمیشود فقط نسبتهای نقص است، عدم است، نیستیهاست که پروردگار قدّوس است، منزّه است از اینکه نیستیها و بیکمالیها و محدودیتها به او نسبت داده شود.

اگر از این دید نگاه کنیم هر چه در عالم هستی ببینیم اسم خدا میبینیم یعنی شأن و جلوه حق را میبینیم. این است که ما در دعای کمیل میخوانیم: «وَ بِاسْمائِک الَّتی مَلَأَتْ ارْکانَ کلِّ شَیءٍ» [1] اسماء الهی ارکان همه اشیاء را پر کرده است یعنی در هر چیزی شما هر کمالی و هر جلالی و هر جمالی و هر قوّتی و هر عظمتی و هر جلوهای که میبینید اگر دیدتان دید توحیدی باشد میبینید همان هم مظهری از جلوه حق، کمال حق، جلال حق و جمال حق است.

«لَک الْاسْماءُ الْحُسْنی وَ الْامْثالُ الْعُلْیا» اسماء حُسنی و مثلهای علیا منحصراً از آنِ توست. «مثَل» یعنی هر چیزی که نمایانگر چیز دیگری باشد، چون ممثِّل است.

وقتی که چیزی، چیز دیگر را نشان میدهد [به آن «مثَل» میگویند،] مانند تصویری که عکس یک فرد است. عکس روی دیوار را که عربها الآن هم به آن «تمثال» (یا مثال) میگویند چرا «تمثال» میگویند؟ چون ممثِّل یک شئ دیگر است یعنی ارائه دهنده یک شئ دیگر است. هر لفظی و هر بیانی و هر چیزی که بیانگر و نشاندهنده عالیترین کمالها باشد از اوست.

آیا اسماء اللَّه توقیفی است؟

مسألهای میان فقها از یک طرف و متکلمین و فلاسفه از طرف دیگر مطرح است که آیا اسماءاللَّه توقیفی است یا توقیفی نیست؟ «توقیفی است» یعنی ما فقط آن اسمائی را میتوانیم بر خدای متعال اطلاق کنیم که در قرآن یا سنّت اجازه داده شده است.

مثلًا اگر به خداوند میگوییم «متکلم» از باب این است که در قرآن به او گفتهاند «متکلم». یا اگر ما به خدا بگوییم «شافی»، چون در سنّت مثلًا آمده است. اما اگر اسمی در کتاب و سنت نیامده باشد آیا ما میتوانیم به خداوند اطلاق کنیم یا نه؟

قرآن ضابطه به دست میدهد و آن همین است که هر چه که صفت کمالیه باشد به نحو اکملش بر خدای متعال اطلاق میشود. اگر هم اجازه ندهند، نه از باب این است که اسماء الهی محدود است بلکه از آن جهت است که احیاناً انسانها تشخیص