میشود؛ چهار قسمت میان سربازها- همانهایی که در جنگ شرکت داشتهاند- تقسیم میشود و یک قسمت اختصاص به پیغمبر پیدا میکند که خمس است و مصرفش همان مصرف خمسی است که ما میدانیم (وَاعْلَموا انَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیءٍ فَانَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ و لِلرَّسولِ و لِذِیالْقُرْبی) [1].

و اما فیء. فیء عبارت است از اموالی که از کافر حربی به دست میآید ولی بدون آنکه زور شمشیر در کار باشد؛ یعنی دشمن به شکل دیگری، مثلًا به واسطه رعب و ترسش، از آنجا رفته است. این را اصطلاحاً «فیء» میگویند. در فیء، سربازان شرکت ندارند و در واقع- به تعبیری که بعد عرض میکنیم که خود قرآن تا آخر سوره این موضوع را بیان کرده- به یک معنا به همه مسلمین تعلق میگیرد؛ چگونه؟ اولًا اینجا کلمه «فیء» تعبیر فوقالعادهای است. فیء یعنی رجوع. چیزی که رفته و بازگشته، حالت بازگشتش را «فیء» میگویند. سایه را تا وقتی که آفتاب رو به بلندی است (تا ظهر) که به تدریج سایه کوچک میشود، «ظل» میگویند، از آن به بعد که باز سایه برمیگردد و رو به درازی میرود آن را «فیء» میگویند. قرآن مالی را که از کافر حربی گرفته میشود اسمش را میگذارد «فیء» یعنی آن که به جای اصلی خودش برگشته است؛ یعنی او را غاصب میشمارد.

با فلسفه قرآن مطلب کامل و روشن است؛ چون هرچه هست از آنِ خداست، همه چیز مال خداست و خدا در این عالم بشر را برای مقصدی خلق کرده است که آن مقصد توحید است و استفاده از سفره الهی آن قدر برای انسان جایز است که با هدف صاحب اصلی موافق و هماهنگ باشد. از نظر اسلام کسی که کافر باللهالعظیم است مالک حقیقی نیست؛ در واقع آنچه را که میخورد مثل کسی است که از نظر قانونی مال غصبی را دارد میخورد. این مال وقتی که به مسلم برمیگردد «فیء» است.

دو تعبیر مشابه

اینجا من دو تعبیر دارم، یکی از قرآن یکی از حدیث؛ خیلی جالب است! این تعبیر (فیء) از قرآن و راجع به مال است، یک تعبیر هم از حدیث راجع به علم داریم. آن