بروز و ظهور رساندن. «انْ کنْتُمْ موقِنین» اگر شما اهل یقین باشید. معنایش این نیست که اگر شما یقین داشته باشید خدا این طور است، اگر یقین نداشته باشید نه. همان طور که زمخشری گفته و دیگران از او استفاده کردهاند، گاهی ما خودمان این تعبیر را به کار میبریم (این تعبیر شایع است)، میگوییم فلان قضیه این طور شده اگر بدانی. این «اگر بدانی» نه معنایش این است که اگر تو ندانی چنین قضیهای اتفاق نیفتاده؛ یعنی چنین چیزی هست و باید تو بدانی. «انْ کنْتُمْ موقِنین» هم این است: اگر یقین داشته باشید، یعنی باید این مطلب را درک کنید.

«لا الهَ الّا هُوَ یحْیی وَ یمیتُ رَبُّکمْ وَ رَبُّ ابائِکمُ الْاوَّلین» پشت سر ربوبیت مطلقه الهی الوهیت مطلقه الهی ذکر میشود (الوهیت، استحقاق ذات پروردگار است برای پرستش و استحقاق نداشتن هیچ موجود دیگر برای پرستش) یعنی به دلیل اینکه او رب مطلق است به همین دلیل او معبود مطلق است. به همین دلیل که ربی غیر از او نیست و تدبیری جز به دست او نیست پس معبودی جز او نیست چون هر معبودی را که انسان عبادت میکند به حساب این است که خیال میکند تدبیر کار در دست اوست، امری را در دست او مستقلًا خیال میکند، ولی وقتی که فهمید تدبیرِ امر مطلقاً در دست خداست، رب مطلق خداست، قهراً معبود مطلق هم اوست. «لا الهَ الّا هُوَ» پس معبودی جز او نیست. «یحْیی وَ یمیتُ» دو شأن و دو صفت دیگر از پروردگار ذکر کرده است، احیاء و اماته؛ اوست که میمیراند و اوست که زنده میکند؛ او هم میمیراند و هم زنده میکند. احیاء و زندگی در دست اوست، همه چیز در دست اوست. بار دیگر: «رَبُّکمْ وَ رَبُّ ابائِکمُ الْاوَّلین» اللَّه رب شما؛ اوست که شما را در همین حدی که یک موجود جسمانی هستید در رحم مادر پرورش داد، اوست که شما را از دوره کودکی به دوره جوانی و از دوره جوانی به دوره پیری برد؛ نه تنها پروردگار شما، پروردگار شما و پروردگار پدران گذشته شما؛ یعنی همه شما با دست او پرورش یافتهاید.

بعد میفرماید: «بَلْ هُمْ فی شَک یلْعَبونَ» با همه این حقایق روشن، باز اینها در یک حال شکی به سر میبرند، شک توأم با لعب. این تعبیر بیادبانه از من است: این [سخن] مثل این است که بعد که همه اینها را گفتیم بگوییم در عین حال همه این حرفها یاسین به گوش کی خواندن است. به گوش اینها چیزی فرو نمیرود. اینها در همان حالت شک و تردید خودشان هستند ولی لعب.