ماست؟ این پیغمبرها در خدمت چه اسمی از اسمهای ما هستند؟ این پیغمبرها چه شأنی از شئون ما را اداره میکنند؟ مربیاند، تکمیل کننده و پرورشدهنده هستند.

این رب تو، این پروردگار تو، این پرورشدهنده همه آسمانها و زمین، به حکم اینکه رب و پرورش دهنده است، پیغمبران را برای تکمیل و تربیت و پرورش استعدادهای بشر فرستاده است.

تربیت صحیح

در مسئله «رب» که همان مفهوم پرورش است بحث جامعی هست (اغلب، مفهوم متداول ما شاید عکس این قضیه است) و آن این است که ما همیشه در مسئله تربیت نظرمان به جنبه منفی است. خیال میکنیم تربیت فقط یعنی جلوگیری. بیشتر خانوادهها عقیدهشان این است که تربیت بچه فقط همان چشمغرّه رفتن به او و ترساندن اوست و او را مانع شدن که یک تلاش و حرکتی داشته باشد: اینجا نخند، آنجا چنین نکن؛ در آن همواره «نکن» است؛ یعنی تربیتشان از «لا» (نه) درست میشود در صورتی که این تربیت نیست.

راسل تربیتهای مبنی بر ترس را- گویا تعبیر از او باشد- میگوید تربیت خرسمآبانه، نه تربیتی که بر اساس پرورش است. مثلی ذکر میکند، میگوید گاهی خرسها را میخواهند رقص بیاموزند؛ از این راه میآموزند (این حیوان که نمیفهمد رقص چیست و چگونه باید برقصد و عشق و شوقی هم به این کار ندارد): او را روی یک صفحه فلزی قرار میدهند، بعد این صفحه را تدریجاً گرم میکنند، او مجبور میشود اول دستش را بلند کند بعد پایش را بلند کند، همین طور کمکم این صفحه داغ او را مجبور میکند دست و پایش را به یک ترتیب مخصوصی بلند کند، این میشود رقص خرس. ولی به هر حال این حیوان از راه سوزاندن پایش، بدون اینکه خودش بفهمد چکار میخواهد بکند چنین رقصی میکند. در تربیت بچه- و انسان به طور کلی- تربیتی که خود آن مربّی نفهمد که هدف چیست، همان حالت خرسمآبی را پیدا میکند؛ یعنی این بچه وقتی شما به او میگویید این کار را نکن، اول باید بفهمد که چرا نباید این کار را بکند و الّا گیج میشود و حتی بیماری روانی پیدا میکند.

اتفاقاً این مثال در حدیث آمده. گویا گاهی [مردم] بچههای کوچکشان را