وظایف فردیشان است تغییر دهند.

از سوی دیگر قرآن مسلمانان را تشویق میکند که به مطالعه در احوال و سرگذشت اقوام پیشین بپردازند و از آن درس عبرت بگیرند. بدیهی است که اگر سرگذشت اقوام و ملتها و نظامها بر اساس گزاف و تصادف بود و اگر سرنوشتها از بالا به پایین تحمیل میشد دیگر مطالعه و پندآموزی معنی نداشت. قرآن با این تأکید میخواهد تذکر دهد که بر سرنوشت اقوام نظامات واحدی حاکم است. به این ترتیب اگر شرایط جامعهای مشابه شرایط جامعه دیگر باشد سرنوشت همان جامعه در انتظارش خواهد بود. در آیه دیگری میفرماید:

فَکأَینْ مِنْ قَرْیةٍ اهْلَکناها وَ هِی ظالِمَةٌ فَهِی خاوِیةٌ عَلی عُروشِها وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشیدٍ. افَلَمْ یسیروا فِی الْارْضِ فَتَکونَ لَهُمْ قُلوبٌ یعْقِلونَ بِها اوْ اذانٌ یسْمَعونَ بِها ... [1]

چه بسیار شهر و دیاری که ما اهلش را در آن حال که به ظلم و ستم مشغول بودند به خاک هلاک نشاندیم و اینک آن شهرها از بنیاد ویران است و چه چاه و قناتهای آب که معطل بماند و چه قصرهای عالی که بیصاحب گشت. اکنون مردمان این زمان آیا نمیخواهند در روی زمین گردش کنند و در احوال اقوام و ملل مطالعه نمایند و از آنها درس بگیرند ... در تمام این مطالب، قبول نظامات، به دلالت التزامی مؤید نظم علّی و معلولی است و پذیرش رابطه علّی و معلولی به معنای قبول سندیت عقل است.

3. فلسفه احکام

یکی دیگر از دلایل حجیت عقل از نظر قرآن این است که برای احکام و دستورها فلسفه ذکر میکند. معنای این امر این است که دستورِ داده شده معلول این مصلحت میباشد. علمای اصول میگویند مصالح و مفاسد در سلسله علل احکام قرار