آسمان است جسدش در اینجاست، هرچه از خودش میخواستید از مجسمهاش بخواهید. به تدریج مردم چسبیدند به این مجسمه به عنوان اینکه روح اسقلینوس در این مجسمه وجود دارد و از او مثلًا حاجت بخواهند، نزد او استغفار کنند. کمکم این فکر برایشان پیدا شد که «اینَ التُّرابُ وَ رَبُّ الْارْبابِ» ما کجا و خدای یگانه کجا؟! بیاییم عبادتها را هم برای همین مجسمه انجام بدهیم. دیگر خدا را به کلی فراموش کردند و همه عبادتها برای این [مجسمه شد.] کمکم این شد دوتا، دوتا شد پنجتا، پنجتا شد دهتا. به این ترتیب [بتها و بتپرستی] به وجود آمد.

این است که قرآن با بتپرستهای مکه هم که صحبت میکند صحبت فرزند نداشتن خدا را میکند.

تفاوت برهان و جدل

مقدمه دیگر این است که آیا این آیه استدلال و برهان است یا جدل است؟ فرق است میان برهان و جدل. خود قرآن دستور جدل هم میدهد: (وَجادِلْهُمْ بِالَّتی هِی احْسَنُ) [1]. برهان این است که انسان مقدمهای را که عین حقیقت است پایه قرار میدهد و از آن نتیجه میگیرد، مثل اینکه شما میخواهید برای یک بچه در یک مسئله ریاضی استدلال کنید که فلان زاویه برابر است با فلان زاویه. با یک مقدمات صددرصد قطعی استدلال میکنید. جدل این است که انسان مقدمهای را در کلام خودش میآورد که آن مقدمه حقیقت نیست ولی طرف آن را قبول دارد، بعد روی قول خود طرف، طرف را محکوم میکند، با مطلبی که گوینده آن را قبول ندارد ولی طرف قبول دارد. طرف را میخواهد محکوم کند بر اساس عقیدهای که خود او به آن اعتقاد دارد و حال آنکه حقیقت نیست، مثل داستان معروف حضرت رضا علیه السلام در مجلس مباحثه با علمای مذاهب که مأمون تشکیل میداد و جلسات مفصلی بود، قرآن هم که فرموده است: «وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِی احْسَنُ». وقتی که حضرت با جاثلیق مسیحی راجع به حضرت عیسی که آنها مدعی الوهیت او بودند صحبت میکردند فرمودند: حضرت عیسی همه چیزش خوب بود ولی یک عیب در کار عیسی بود. او تعجب کرد: عیسی؟! چه عیبی؟! عیسایی که قرآن این همه او را تعظیم کرده! فرمود: