چرخ بشکندش بیضه در کلاه». مینشینند نقشه میکشند، با همدیگر سرّی حرف میزنند، نجوا میکنند «امْ یحْسَبونَ انّا لانَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْویهُمْ» اینها وقتی که رفتند خیلی محرمانه و سرّی در دل خودشان نقشهها را کشیدند و به احدی نگفتند یا وقتی هم که خواستند بگویند رفتند نجوا کردند و بیخ گوشی حرفها را گفتند که فاش نشود، خیال کردند بازیهایی را که بشری با بشری درمیآورد با خدا میشود درآورد. آیا واقعاً اینها چه فکر کردند؟! خیال میکنند خدا آواز آن خطور قلبشان را نمیشنود؟ اینجا قرآن تعبیر به شنیدن میکند: آن آواز آن خطورهای قلبشان را هم خدا میشنود؛ یعنی آن کلماتی که در قلبشان خطور میدهند- که شأن کلمه این است که مسموع باشد- ما همان کلمات بیصدا را هم میشنویم و همچنین نجواها که بیخ گوشی حرفها را به یکدیگر میرسانند، ما همین جا حاضر و شاهد هستیم و بعلاوه فرستادگانی داریم، فرشتگانی داریم که مأمور همه انسانها هستند و همه چیز را ثبت و ضبط میکنند و مکتوبهای آنها- که با قلمهای ملکوتی مینویسند- باقی خواهد ماند و در قیامت- قرآن میگوید- تمام کوچک و بزرگ کار هر کسی نمایان است. «امْ یحْسَبونَ انّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ» این تلخشمرندگان حق و مکروه شمرندگان حق خیال میکنند که ما راز آنها را که در دلشان خطور میدهند نمیشنویم؟! نجواها، بیخگوشیهایشان را نمیشنویم؟ چرا، ما میشنویم. غیر از ما فرستادگانی هم داریم که آنها را ثبت و ضبط میکنند و ثبت و ضبط شده را در قیامت به خودشان ارائه میدهند. «بَلی وَ رُسُلُنا لَدَیهِمْ یکتُبونَ» فرستادگان ما نزد خودشان هستند، همراه خودشان هستند و دائماً دارند مینویسند. «یکتُبونَ» دائماً در حال نوشتناند، چون انسان دائماً در حال کار و فعل و عمل است.

ریشه فکر فرزند داشتن خدا

«قُلْ انْ کانَ لِلرَّحْمنِ وَلَدٌ فَانَا اوَّلُ الْعابِدینَ». راجع به تفسیر این آیه هم مفسرین وجوهی ذکر کردهاند. ابتدا دو مقدمه عرض بکنم: یک اینکه این فکر که خدا دارای فرزند است، میدانیم که وجود داشته است، یکی در مسیحیت: «الْمَسیحُ ابْنُ اللَّهِ» [1] گفتند مسیح پسر خداست، و دیگر در کفار جاهلیت میگفتند فرشتگان فرزندان خدا و «بَناتُ اللَّه» هستند، و بتپرستیشان از فرشتهپرستی سرچشمه میگرفت و فرشتهپرستیشان از این فکر که فرشتگان دختران خدا هستند، منتها وقتی که تاریخ خیلی طول میکشد، نسلهای بعد که میآیند در مقابل بت میایستند توجه ندارند که این بتها هیکلهایی است که برای فرشتگانی ساختهاند و فرشته را پرستش میکنند چون دختر خداست. این فکرها در آنها نیست. ولی آنهایی که واردتر بودند، تا